7 кастрычніка
27 — я нядзеля звычайная, год В
Ці ёсць супярэчнасць?
1 чытанне — Быц 2, 18-24.
Пс 128 (127), 1-2. 3. 4-5. 6.
2 чыт. — Гбр 2, 9-11.
Евангелле — Мк 10, 2-16.
“І стануць яны адным целам” (Быц 2, 18-24)
Фарысеі патрабавалі, каб Езус выказаў сваё меркаванне пра закон Майсея адносна таго, «ці дазволена мужу разводзіцца з жонкаю». Езус адказаў двума выказваннямі: у першую чаргу Ён патлумачыў, што гэты закон яны атрымалі «дзеля жорсткасці сэрца» іхняга, а потым звярнуў увагу на задуму Бога-Створцы пра адзінства чалавечай пары.
Закон, які даў Майсей, пайшоў насустрач чалавечым слабасцям. Ён з’яўляўся пэўнай формай узаемнай “саступкі” паміж задумай – Божай воляй – і грэшным неразуменнем чалавека. Многія законы, у тым ліку рэлігійныя, былі прыняты з перспектывай стаць перашкодай больш вялікім спакусам, каб паставіць перашкоду злой чалавечай волі і каб дзякуючы гэтаму не прыйшла смерць чалавецтва. Аднак закон не заўсёды выражае ідэальны стан, бо і сёння Касцёл дазваляе двум хрысціянам пакінуць адно аднаго, калі сужэнскія адносіны стануць немагчымымі. Але з гэтага закона мы не можам вывесці, якім павінен быць ідэал хрысціянскай сужэнскай пары. Бо Езус спасылаецца на цудоўную задуму Бога-Створцы: «На пачатку стварэння Бог стварыў іх мужчынам і жанчынай. Таму пакіне мужчына бацьку свайго і маці сваю і злучыцца са сваёй жонкай, і будуць двое адным целам. Так што яны ўжо не двое, але адно цела. Таму тое, што Бог злучыў, чалавек няхай не разлучае». Езус дазваляе нам пазнаць патрабаванні «стварэння», таму што Ён аб’яўляе нам Бога лепш, чым любое філасофстваванне аб «прыродзе чалавека».
Дык ці ёсць супярэчнасць паміж Законам і Езусам? Не, бо Езус не прыйшоў адмяніць Закон ці замяніць яго іншым. Ён прыйшоў, каб «напоўніць яго», іншымі словамі, каб на сабе самім паказаць абсалютнае патрабаванне да ідэалу, якога хоча Бог.
Законы служаць таму, каб вызначаць межы, якія нельга перакрочыць, каб не даць нам аддаліцца ад Езуса і не загінуць. Аднак наша маральнае жыццё не павінна задавальняцца законамі, яно павінна глядзець на ідэал, якім з’яўляюцца паводзіны Езуса. Езус патрабуе ад нас нашмат больш: у выпадку сужэнцаў Езус патрабуе, каб яны не паддаваліся розніцам у характарах, узаемнаму адчужэнню і розным іншым цяжкасцям. Ён, які добра ведае, што азначае «адчужэнне», які сам перажыў яго, гарантуе нам, што «Бог можа ўсё».
14 кастрычніка
28 — я нядзеля звычайная, год В
Сэнс жыцця
1 чытанне — Мдр 7, 7-11.
Пс 90 (89), 12-13. 14-15. 16-17.
2 чыт. — Гбр 4, 12-13.
Евангелле — Мк 10, 17-30.
“Багацце нічым я палічыў у параўнанні з ёю” (Мдр 7, 7-11).
Што з’яўляецца самым каштоўным у жыцці чалавека? Што робіць нашае жыццё больш шчаслівым і плённым? Сучасная культура спажывальніцкага грамадства кажа: «Галоўнае, істотнае ў жыцці –гэта валодаць чым-небудзь, мець». І многія паўтараюць пытанне Псеўда-Саламона з кнігі Мудрасці: ці багацце, улада, пашана з’яўляюцца асновай чалавечага жыцця? Ці могуць «рэчы» напоўніць усё чалавечае быццё, ці найперш трэба знайсці іх сэнс? Калі мы задумваемся і не спыняемся выключна на паверхні, мы на ўласны вопыт можам пазнаць, што чалавек жыве не толькі хлебам.
Самай важнай «хваробай» нашага грамадства з’яўляецца тое, што ў нас няма вялікіх ідэалаў, што няма сэнсу і прагнення абсалюту, што мы арыентуемся толькі на жыццё і малазначныя «мэты», працягласць якіх кароткатэрміновая. Сапраўдная мудрасць за-ключаецца ў адшуканні вышэйшага сэнсу нашага жыцця. Спажывальніцкае грамадства і дабрабыт імкнуцца рознымі спосабамі адцягнуць людзей ад важных пытанняў, ад самых асноўных патрабаванняў, якія датычаць нашага лёсу. Свет імкнецца апойваць людзей шматлікімі дробязямі, якія прыносяць лёгкае, імгненнае, але і заразлівае і нядоўгавечнае задавальненне. Нам таксама часта дастаткова таго малога, што мы можам ад гэтых рэчаў узяць. Аднак рэчы не надаюць сэнсу жыццю: чалавекам авалодвае жах, адзінота, сум, штодзённасць, адным словам –высахлае жыццё.
21 кастрычніка
29 — я нядзеля звычайная, год В
Супольнасць, дзе ўсе роўныя
1 чытанне — Іс 53, 10-11.
Пс 33 (32), 4-5. 18-19. 20 і 22.
2 чыт. — Гбр 4, 14-16.
Евангелле — Мк 10, 35-45.
“Сын чалавечы прыйшоў, каб аддаць жыццё сваё для адкуплення многіх” (Мк 10, 42-45).
Давайце паглядзім вакол сябе і прыслухаемся да галасоў нашага часу: хто хоча служыць? Уся сучасная культура выражае пратэст супраць розных формаў адчужэння і прыгнёту. Было б ня-правільна і памылкова не бачыць і не паважаць удзелу сучаснага свету ў абароне чалавечай годнасці і правоў чалавека. Аднак нельга таксама абвяргаць тое, што культура прасоўвае канкурэнцыю, суперніцтва, узаемную барацьбу, гонку за грашыма, уладай, за прызнаннем у грамадстве. Гаворка ідзе пра відавочную, яскравую супярэчнасць, бо годнасць і права чалавека захоўваюцца толькі тады, калі людзі гатовы служыць адно аднаму. Аднак культура сучаснага свету кажа табе: «Вазьмі сабе!» Такім чынам яна дае права на існаванне эгаізму і індывідуалізму, а значыць – барацьбы ўсіх супраць усіх.
На жаль, мы можам лёгка ўпэўніцца ў тым, што сённяшняе грамадства перапоўнена канфліктамі і насіллем і што яно базуецца на суперніцтве і барацьбе. Езус прапануе альтэрнатыўнае грамадства, якое знаходзіцца ў поўнай і вострай супрацьлегласці ўсім дзяржавам свету. Аднак гэта не азначае, што Касцёл хоча быць грамадствам, якое з’яўляецца супрацьлегласцю ўсім іншым дзяржавам. Касцёл хоча быць супольнасцю збаўленых і свабодных людзей, здольных па-братэрску любіць адно аднаго і служыць адно аднаму, супольнасцю людзей, у якой усе роўныя, бо ўсе яны – члены Божай сям’і.
28 кастрычніка
30 — я нядзеля звычайная, год В
Непазбежнае пытанне
1 чытанне — Ер 31, 7-9.
Пс 126 (125), 1-2ab. 2cd-3. 4-6.
2 чыт. — Гбр 5, 1-6.
Евангелле — Мк 10, 46-52.
“Сляпога і кульгавага павяду з суцяшэннем” (Ер 31, 7-9).
Быць можа, для многіх лю-дзей самым важным пытаннем з’яўляецца не пытанне «ці ёсць Бог?», а хутчэй тое, ці Бог можа і ці хоча нас збавіць. Па сутнасці, гаворка тут ідзе аб праблеме, якую мы знойдзем у чытаннях Святога Пісання гэтай нядзелі. Бо тое, што Бог існуе, многім людзям зразумела або яны лічаць гэта больш-менш «ісцінай», пра якую няма сэнсу спрачацца, аднак гэтая ісціна не ўплывае на іх канкрэтнае жыццё, у якім існаванне Вышэйшага з’яўляецца далёкім Быццём. Да веры мы будзем гатовы толькі тады, калі мы гэтае Вышэйшае Быццё прызнаем «знамянальным» для сябе, іншымі словамі, калі ў Ім пазнаем сэнс і збаўленне нашага жыцця.
Правільна пастаўленае пытанне пра Бога не можа не ўключаць і пытання пра самога чалавека, пра сэнс яго жыцця. Калі мы ставім пытанні тыпу: «ці варта жыць?», «ці варта разумець жыццё сур’ёзна?», «які сэнс мае нашае жыццё?» – то мы пытаем аб гэтым у саміх сябе, але ў выніку паўстае пытанне пра існаванне Бога. Бо такімі ж пытаннямі мы дапытваемся пра канчатковы сэнс жыцця, пра тое, што знаходзіцца «за» тым, чым мы жывём кожны дзень. Пытанне пра чалавека непазбежна вя-дзе да пытання пра чалавечае існаванне, пра тое, кім з’яўляецца Бог. Бог павінен быць асновай, фундаментам, павінен быць «важным» у нашым жыцці. Для многіх такія пытанні становяцца настойлівымі, калі прыхо-дзяць жыццёвыя крызісы, як, напрыклад, здарылася з ізраільскім народам, пра які кажа Святое Пісанне.
4 лістапада
31 — я нядзеля звычайная, год В
Чым вымяраецца любоў
1 чытанне — Дрг 6, 2-6.
Пс 18 (17), 2-3а. 3bc-4. 47 і 51ab.
2 чыт. — Гбр 7, 23-28.
Евангелле — Мк 12, 28b-34.
“Слухай, Ізраэль, любі Пана Бога твайго ўсім сэрцам тваім” (Дрг 6, 2-6)
Яўрэйскі філосаф Эмануэль Левінас словы з першага літургічнага чытання з Кнігі Другазаконня разумеў так: «Чалавек павінен благаслаўляць Бога за зло (якое з ім здараецца) і павінен благаслаўляць Бога за дабро, бо напісана: „Любі Пана Бога твайго ўсім сэрцам тваім, усёй душою тваёю, усім розумам тваім і з усіх сіл тваіх“. Усім сэрцам сваім з абедзвюма яго схільнасцямі – да дабра і да зла. Усім дыханнем сваім, нават коштам свайго жыцця. З усіх сіл сваіх, а значыць – любіць усёй сваёй сутнасцю, усім, што ты маеш.
Любоў да Бога не з’яўляецца нашай простай рэакцыяй, якая вымяраецца бачнымі дабрадзействамі. Яна не з’яўляецца таксама любоўю, якая абмяжоўваецца канстатацыяй таго, што з намі адбываюцца і дрэнныя рэчы. Яўрэйская экзэгеза арыентуецца на выказванне абсалютнага монатэізму, на аснове якога ад Бога паходзіць «усё». Аднак мы, хрысціяне, павінны ведаць, што Бог не жадае ніякага зла, таму і любіць мы павінны Яго і ў шчасці, і ў няшчасці.
11 лістапада
32 — я нядзеля звычайная, год В
Часцей разважаць пра бескарыснасць
1 чытанне — 1 Вал 17, 10-16.
Пс 146 (145), 6c-7. 8-9а. 9bc-10.
2 чыт. — Гбр 9, 24-28.
Евангелле — Мк 12, 38-44.
“Кадушка мукі не скончыцца, і збан алею не апусцее” (Вал 17, 10-16).
Чысціня адносінаў да Бога можа быць парушана няправільным разуменнем слова «даваць»: можа нара-дзіцца думка, нібы мы даём нешта Богу. У гэтым выпадку чалавек бы ўяўляўся падначаленым, а Бог – гаспадаром. Чаму так можа стацца? Таму, што так мы разумеем міжчалавечыя адносіны, якія заснаваны на прынцыпе абмену. Як жа цяжка нам разважаць пра бескарыснасць! А яшчэ цяжэй быць такім. Ведаючы нашу грэшную прыроду, варта часцей углядацца ў Божае аблічча, якім ёсць бескарыслівая Любоў par excellence. Тады мы зразумеем праўдзівае значэнне слова «даваць» – любячая бескарыснасць.
18 лістапада
33 — я нядзеля звычайная, год В
Хрысціянскае чаканне
1 чытанне — Дан 12, 1-3.
Пс 16 (15), 5 і 8. 9-10. 11.
2 чыт. — Гбр 10, 11-14. 18.
Евангелле — Мк 13, 24-32.
“І ў той час збавіцца народ твой” (Дан 12, 1-3)
Калі набліжаецца канец літургічнага года, Касцёл пабуджае нас скіраваць свае позіркі на другое прыйсце Пана Езуса. Падчас зямнога жыцця Езуса Хрыста быў шырока распаўсюджаны яўрэйскі літаратурны апакаліптычны жанр. Евангеліст Марк яркімі колерамі і выклікаючымі страх ценямі малюе канчатковае прыйсце «Сына Чалавечага, які будзе ісці на аблоках з вялікай сілай і ў хвале».
Паводле апакаліптычнага бачання, з прыйсцем Збаўцы ўвесь сусвет будзе разбураны. «Ён збярэ выбраных сваіх ад чатырох вятроў, ад краю зямлі да краю неба і здзейсніць Божы план Збаўлення».
Ніхто не ведае, калі настане гэты вырашальны для гісторыі свету і чалавецтва апошні час. Але хрысціянін ужо ведае ўваскрослага і праслаўленага Езуса Хрыста, які прыйдзе ў канцы вякоў.
Хрысціянскае чаканне – гэта не толькі напружанае чаканне невядомага і нявызначанага будучага, гэта давер, гэта напоўненае надзеяй чаканне жывой Асобы, якая ўжо цяпер прысутнічае ў Касцёле. Паставу Касцёла можна рэзюмаваць у літургічнае ўскліканне: «Хвалім Тваё ўваскрасенне, пакуль Ты прыходзіш у хвале».
25 лістапада
Нядзеля Пана нашага Езуса Хрыста, Валадара Сусвету, год В
Вакол улады ці вакол праўды?
1 чытанне — Дан 7, 13-14.
Пс 93 (92), 1ab. 1с-2.5.
2 чыт. — Ап 1, 5-8.
Евангелле — Ян 18, 33b-37.
“Улада Ягоная – вечная ўлада, якая не адымецца. І валадарства Ягонае не будзе знішчана” (Дан 7, 13-14).
Мы слушна заўважаем, што сучасная культура ператварылася ў «культуру ўлады», што грамадства больш не будуецца вакол філосафаў і тэолагаў, а вакол банкіраў, прамыслоўцаў або пралетарыяў, а значыць – заўсёды вакол улады, якую трэба набыць, заваяваць або захаваць ці павялічыць.
Ад «культуры ісціны» перайшлі да культуры «дзеяння»; «ведаць» азначае «ўмець дзейнічаць». Сёння «разважлівае мысленне» замянілася «мысленнем калькуляцыі», якое ўлічвае толькі тое, што можна здзейсніць, і ўсё арганізоўвае з пункту гле-джання ўлады, якую можна набыць. Вось з такога мыслення паходзіць сучасная крытыка веры. Яна абвінавачвае веру ў тым, што яна не «служыць», што яна не нясе карысці, бо не прыносіць ні вялікага багацця, ні больш магутнай улады, ні большых пладоў чалавечай дзейнасці.
Крытыка абвінавачвае веру ў тым, што яна нара-джае духоўных «рабоў», падданых людзей і таму «адчужаных».
У сацыяльнай сферы веру папракаюць у тым, што яна не мае моцы, безабаронная, няздольная дапамагаць людзям стаць «панамі». Веру папракаюць і ў сферах тэхнікі і тэхналогіі: кажуць, што яна не дапамагае тэх-нічнаму прагрэсу… У галіне палітыкі абвінавачваюць веру ў слабасці, таму што яна перашкаджае панаванню ці ўскладняе панаванне над іншымі. Аднак вера са-дзейнічае культуры «праўды», а не культуры «ўлады». Вера ёсць на службе ўлады, якая падпарадкоўваецца праўдзе.
кс. Алег ГРЫГАРОВІЧ, SAC