Шпак на балоце… Не спрабуйце, аднак, знайсці сувязь паміж пералётнай птушкай і нізкім багністым месцам. У нашым выпадку Шпак – прозвішча, балота – вялізны кавалак зямлі, моцна вільготны, пакрыты спецыфічнай балотнай расліннасцю, які то саступае месца лесу, то зноў хаваецца пад вадою. Але з гэтым кавалкам зямлі ў егера Ганцавіцкай раённай арганізацыі рэспуб-ліканскага аб’яднання Беларускага таварыства паляўнічых і рыбаловаў Казіміра Шпака свая сувязь, і яна даўно запоўніла ўсю яго чалавечую істоту…
Любоў да прыроды як любоў да Радзімы 
Любоў да прыроды, да роднага краю, да песні жаўрука, што званочкам звініць над першымі пасля зімы праталінамі… Дарэчы, у якім узросце гэтае пачуццё прыходзіць да чалавека? У сталым? Наўрад ці… Хутчэй за ўсё – з малаком маці, і тады нішто ўжо не можа падмяніць яго. Як і ў Казіміра. Нарадзіўся ў суседнім раёне, дзяцінства і юнацтва прайшлі ў такіх жа прыродных умовах, дзе і лясы, і сенажаці, і нават роспаведы бывалых паляўнічых амаль аднолькавыя: як у засадзе на дзіка чакалі, як воўк сабаку ў калодзеж загнаў… Хлапчук глядзеў і прыглядваўся, слухаў і прыслухоўваўся, і ва ўзросце 12 гадоў трапіў-такі разам з дарослымі на паляванне. Што адчуў тады? Канешне, азарт, нейкі “мужчынскі” занятак… Першыя “трафеі” – заяц і цецерук – з’явіліся пазней. І хоць жаданне пайсці паблукаць з ружжом па лесе не пакідала, заўважыў, што радасць дастаўляе не толькі той заяц, 
што выскачыць з-пад самых тваіх ног і справацыруе пусціць стрэл удагон яму, але і прыгожы летні ранак з хорам птушыных спеваў, які зачароўвае, і сузіранне балотных лілеяў на ціхай гладзі стаячай вады, і вячэрнія прамяні заходзячага сонца, водар чабору… У нейкі момант у свядомасці з’явілася перакананне, што больш прыгажэйшага за натуральную прыроду нічога ў свеце няма. З цягам часу перакананне расло, узмацнялася верай, якую бацькі Казіміра, нягледзячы на атэістычныя часы, сумелі перадаць сыну. І ўжо пазней, калі ўспамінаў былога свайго пробашча ў Мядзведзічах знакамітага ксяндза Вацлава Пянткоўскага, яго казанні пра неабходнасць выключна разумнага стаўлення да прыроды, пашыралася асабістае разуменне неацэннага дару карыстання багаццямі прыроды, якую Бог стварыў і даў ў чалавечыя рукі. У рукі Казіміра Шпака – літаральна, калі яго прызначылі на пасаду егера на ганцавіччыне.
Адбылося гэта чвэрць веку назад, і ахова лясной гаспадаркі, паляўнічых угоддзяў і рацыянальнае іх выкарыстанне сталі непасрэднымі штодзённымі абавязкамі чалавека ўлюбёнага ў прыроду як у Радзіму. Абход у Казіміра – 13000 гектараў, з іх толькі 1000 прыходзіцца на поле, астатняе – лес, балота, да якіх ён даўно 
пры-звычаіўся. Свае абшары аб’ездзіў ўздоўж і ўпоперак, ведае, дзе якая жывёла можа астанавіцца “на начлег”, куды падасца белым днём. Але мала ведаць, задача егера – клапаціцца пра тое, каб камфортна жылося дзікім жывёлам і птушкам, каб павялічвалася іх папуляцыя, каб падтрымліва-ліся “дабрасуседскія адносіны” паміж ляснымі жыхарамі і мясцовым насельніцтвам (напрыклад, каб не “частаваліся” лосі азімымі ці парасткамі маліны на пачатку вясны, дзікі не забіраліся ў кукурузу ўлетку, а лісы не кралі курэй). І Казімір разам з паляўнічымі майструе ў лесе падкормачныя пляцоўкі, дастаўляе “прысмакі” дзікім жывёлам, расстаўляе для іх саланцы, вядзе ўлік пагалоўя (існуюць спецыяльныя методыкі), каб рэгуляваць іх наяўнасць і не дапусціць небяспечную колькасць драпежнікаў (тых жа ваўкоў і янотаў), узводзіць паляўнічыя вышкі.
–Тры гады назад, – расказвае Казімір Войцехавіч, – у маім абходзе толькі для дзікоў было дзесяць падкормачных пляцовак, дзе карміліся да 400 галоў. На жаль, зараз кабана ўжо амаль няма. У сувязі з 
распаўсюджаннем афрыканскай чумы ў суседніх з намі краінах ён падлягае адстрэлу і ўтылізацыі. Справа ў тым, што гэтае захворванне не “мес-ціцца” лакальна, не мае межаў, можа лёгка перакінуцца на люд-скія гаспадаркі, таму была прынята такая пастанова ў краіне. Шкада, безумоўна, прыродзе ён таксама патрэбен. Праўда, пасля вынішчэння дзікоў стала больш дзікіх аленей, але гэта жывёла моцна асцярожная – убачыць яе можна хутчэй за ўсё пры дапамозе цеплавізара або прыбора начнога бачання.
Спеў на золку
Так, паляванне, арганізацыя якога таксама з’ўляецца адным з абавязкаў егера, карэнным чынам змянілася. Сучасныя паляўнічыя маюць і сучасныя ружжы з аптычнымі прыборамі, але па-трабаванні да самога працэсу ня-зменныя: па-першае, каб адбывалася яно без парушэння прыродаахоўчага заканадаўства, па-другое – у бяспечных для самога чалавека ўмовах. І Казімір кожны раз праводзіць дэталёвы інструктаж, расстаўляе людзей па нумарах, вызначае сектар абстрэлу.
Сам не страляе, нягледзячы на тое, што навыкамі валодае дасканала.
– Не магу, нешта ў маёй істоце заўсёды супраціўляецца, – спрабуе тлумачыць егер. – Паверыце, бацькі мае і зараз жывуць на вёсцы, заўсёды трымалі свіней, але я і дамашняга кабанчыка ніколі не забіў, не мог. Шчыра кажучы, не раз шукаў адказ на пытанне, якое паўставала і ў некаторых маіх сяброў: як можна забіць маладую касульку ці прыгажуна-аленя? Тым не меней і сёлета з 15 мая дазволена паляванне на самцоў касуль. Значыць, прыедуць паляўнічыя з ліцэнзіямі і будуць страляць…
Да Казіміра на самой справе прыязджае шмат аматараў палявання, прычым не толькі з розных куткоў Беларусі, але едуць таксама расіяне, немцы, палякі, італьянцы, у тым ліку жанчыны; з Польшчы прыязджае сужэнства – Войтэк і Беата, каб пастраляць птушак; Беата – лепшы стралок ад свайго мужа, у апошні прыезд дабыла глушца.
–Дарэчы, – падкрэсліў Казімір, – для еўрапейцаў паляванне на глушца – як кажуць, вышэйшы пілатаж. Такуе вясной. Выязджаем на золку, у тры гадзіны ночы, а птушка гэта разумная, чуе добра і бачыць добра, падыйсці да яе складана. Ідзем на спеў, ён чутны за 300 м. Гукі вельмі розныя: чырыканне, кляпанне, шліфаванне… Пакуль чырыкае, як скварэц, – магу зрабіць чатыры крокі, а калі замаўчыць – павінен стаць, як столб, інакш заўважыць малейшы рух. Ідзём па мохаваму балоту, яно засмоктвае, ногі чвакаюць… Раптам глушэц заціхае, і 
ты зноў стаіш нерухома, не ведаючы, ці гэта “антракт” на 10-15 хвілін, ці пачуў і кінуўся на дол… Не, зноў падаў голас, зноў ловім момант, каб пераставіць нагу… Суправаджаў я аднойчы маладога паляўнічага Марэка. Прыехаўшы, хлопец адразу пахваліўся, маўляў, быў на паляванні ў Намібіі, страляў орыкса… Словам, да глушца, каб прыблізіцца да яго метраў на 50, мы ішлі, амаль не дыхаючы, дзве з паловаю гадзіны. Але ўдача была, і Марэк задаволена выдахнуў: “Ведаеш, стражнік Казімір, але той орыкс нічога не варты…”.
– Колькі існуе чалавецтва, – працягвае Казімір Войцехавіч, – столькі існуе і паляванне, і не для забавы. Стварыўшы жывёльны свет, Бог таксама аддаў яго чалавеку, каб карыстаўся ім і спажываў. Іншая справа – каб ўсё гэта адбывалася ў разумных рамках, каб не парушаўся прыродны баланс. І атрымоўваецца, што той самы паляўнічы павінен быць зацікаўлены як у дабычы, так і ў захаванні таго ці іншага віду звера, птушкі. А “захаванне” патрабуе кантролю за паводзінамі жывёлы, каб не наносіла шкоды. Сям’я з 3–4 лосей як уваб’ецца ў пасадкі, то паўгектара маладых сосен за два тыдні з’есць. А каб бачылі, як апетытна рапс паядаюць – становяцца на калені (у лося доўгія ногі і кароткая шыя) і так шчыльна “косяць”! Таму і на лося дазваляецца адстрэл, калі дазваляе колькасць пагалоўя.
Святы Губерт і цішыня
– Вельмі люблю лес, – пры-знаецца егер. – Люблю ў ім быць, слухаць яго цішыню, з ім размаўляць. Лес для мяне – гэта быццам касцёл, дзе я адчуваю Бога, а Бог адчувае мяне. Гэта як знаходжанне роўнага сярод роўных. У касцёле я давяраюся Богу, у лесе – яе вялікасці Прыродзе і не перастаю дзякаваць Усявышняму за яе шчадроты і непаўторную прыгажосць. Менавіта лес забірае ў мяне стомленасць душы, дорыць пазітыўны настрой. Дзякуючы апякунству святога Губерта, у лесе адчуваю сябе захаваным. Так, маё імя, якое абраў падчас сакрамэнту бежмавання, – Губерт. Менавіта ў стаўленні гэтага святога да прыроды, да жывёльнага свету я знайшоў адпаведны эмацыянальны водгук. Ён таксама ў раннім узросце пачаў займацца паляваннем – вельмі распаўсюджаным у старажытнасці заняткам і ў 14 гадоў падчас палявання на мядзведзя ў Пірынейскіх гарах выратаваў свайму бацьку жыццё. А ў Вялікую пятніцу 695 года пайшоў на паляванне ў Ардэнскія горы і су-стрэў белага аленя з крыжам на рагах. У той самы момант пачуў голас Творцы, які заклікаў яго да навяртання, інакш за грэх распусты трапіць у пекла. Губерт у хуткім часе перажыў навяртанне, пачаў падрыхтоўку да святарскага служэння, здзейсніў пілігрымку ў Рым да рэліквій святых апосталаў Пятра і Паўла. Свайго апекуна прызываю кожны дзень, каб быў са мною побач: “Святы Губерце, апякуне паляўнічых і лес-нікоў, вазьмі мяне пад сваю апеку. Сваім магутным заступніцтвам перад Богам падтрымай мяне ва ўсіх маіх патрэбах і выпрасі для мяне ласку наследавання тваіх цнотаў. Захавай мяне ад дрэнных схільнасцяў, ад пыхі і пажадлівасці, ад нанясення шкоды людзям і прыродзе, ад парушэння закону, адсутнасці пашаны да Божых дароў і ласкаў. Кіруй маім розумам, зрокам і ўчынкамі, каб я выканаў свае заданні, згодна з законам Стварыцеля. Сцеражы мяне ад злых прыгодаў і давядзі да вечнага збаўлення. Амэн”.
– Цешуся, – сказаў напрыканцы Казімір Войцехавіч, – калі ў гэтым самым лесе разам са мною займаюцца канкрэтнымі справамі скаўты, якіх прывозіць з Мінска былы наш пробашч кс. Алег Шпець, або калі прыходзяць дзеці мясцовыя з Клуба юных паляўнічых, што створаны пры раённай арганізацыі таварыства. Думаю, пасталеўшы, і яны не толькі даведаюцца, як растуць на балоце журавіны, але і зразумеюць, чаму з выраю жураўлі на Палессе ляцяць… Зразумеюць абавязкова.
Раіса СУШКО.
Здымкі Карнэлія КОНСЭКА, SVD
і з архіва Казіміра Шпака.
Брэсцкая вобласць