На місіях у Балівіі Хэлена Кмець праз паўгода павінна была дапамагаць Сёстрам Служабнічкам ў апецы над дзецьмі. Паспела намаляваць кветкі і сонца на сценах новага будынку – “каб дзецям было сонечна і радасна”, – растлумачыла. Не паспела даць ім радасць спаткання.
Сэрцайка ў SMS-е
Мела два гадочкі, а яе сястра – чатыры, калі мама асіраціла дзяцей. Два гады пазней іх тата ажаніўся. У доме панавала атмасфера глыбокай веры і малітвы.
– Хэленка была іскаркай, – успамінае біскуп Ян Заяц. – Ад дзвярэй кідалася на шыю і засыпала пытаннямі. Звярталася да мяне “дзядзя”, я – стрыечны брат яе прыемнай мамы.
Была незвычайна здольнай – пасля няпоўнай сярэдняй школы паехала вучыцца ў Велікабрытанію. Там атрымала атэстат сталасці ў прэстыжным каталіцкім ліцэі. Інжынерную хімію на англійскай мове вывучала ў Слёнскай Палітэхніцы. Адразу заангажавалася студэнцкім душпастырствам.
– На пачатку падалася мне моцна ціхай і вельмі далікатнай дзяўчынай, – успамінае яе сяброўка Магдалена Качор. – Потым аказалася, што тая ціхасць вынікае з пакоры. На самой справе была адважнай, дынамічнай, нястомнай, калі трэба было служыць Богу і людзям.
– Нават калі Хэлена не мела часу, адзначала, што памятае, – адсылала хоць сэрцайка ў SMS-е. Дзе б ні з’яўлялася, сеяла супакой і радасць. Любіла жартаваць. Не раз рабілі мы забаўныя прадстаўленні, танцавальныя мерапрыемствы, песні з уласным тэкстам, жарты, забаўляліся пры тым, як дзеці, – расказвае сяброўка.
Размаўляла ціха, але, калі спявала, – дрыжалі сцены. Здзіўляла тое, што такая крошка змагла здабыць у сабе такі моцны голас! – працягвае Магдалена. – Удасканальвала яго ў музычнай школе, вучылася опернаму спеву. Іграла на гітары, фартэп’яна, спявала ў акадэмічным хоры. На спатканнях валантарыяту сядзелі мы вечарамі ў капліцы і спявалі цэлымі гадзінамі. Людзі змяняліся, а яна цэлы час іграла і спявала. Амаль што да раніцы.
«Бе, бе, капыткі нясе мне»
– Пасля вучобы атрымала ненадоўга працу, аж раптам вырашыла, што стане сцюардэсай. Любіла падарожнічаць, – успамінае Магдалена Качор. – Падымалася ў тры ночы, вярталася пасля двух рэйсаў: “Гэй, вы яшчэ ў піжамах? Я ўжо была ва Украіне!”. Звычайны чалавек адсыпаецца пасля бяссоннай ночы, а яна ўцякала ў горы, бегала на пробы спеву, спатканні валанцёраў, займалася рукадзеллем, гуляла ў настольныя гульні з сябрамі. А перадусім дапамагала тым, хто дапамогі патрабуе. “Хэлена, ты калі-небудзь спіш?“ – пыталі мы ў яе. “Ясна! Сёння амаль тры гадзіны!”.
Яшчэ падчас вучобы засталася валанцёркай у Місійным валантарыяце Сальватор. Была на місіях ва Ўкраіне, у Венгрыі і Замбіі. Любіла выконваць штодзённыя рэчы так, быццам былі яны выключнымі. У Венгрыі гатавала фантастычныя вячэры, з кавалачкаў сыру і каўбасы рабіла дзецям лодачкі, выкладала сурвэткі накшталт экзатычных кветак, а пасля Эўхарыстыі спявала “Ave Maria”. Хутка авалодала венгерскай мовай, дзеці да яе прыліпалі, – успамінае Магдалена Качор, з якой менавіта там пазнаёміліся і пасябравалі ў 2012 годзе.
– Пры ёй праблемы пераставалі быць праблемамі, – гаворыць кс. Марэк Гадомскі, душпастыр Місійнага валантарыяту Сальватор. – Нават змучаная, яна пытала: чым дапамагчы? Падчас сесій выручала іншых – бо напэўна замучаныя навукай. Пазнаёміўся з ёю на першай пілігрымцы, якую арганізаваў як новапрэзбітэр. Давяла мяне да нервознага стану, сказаўшы: “Ойча, сама дам рады”. Тыя яе словы заселі ў маёй памяці, падобна, як прыпеўкі, якімі прызвычаілася весяліць змучаную групу: “Бе, бе, бе-е, капыткі нясе мне”. Сама ніколі не паказвала змучанасці. Аднойчы раздавала дзецям цукеркі і аднаму хлопчыку не ха-піла – выцягнула з кішэні свае, дала яму, схапіла гітару і пабегла. І хіба толькі сама тую сітуацыю заўважыла. Працавала паціху, без шуму.
На другі бераг
Бывала, што рэзка мяняла сваё рашэнне. Рыхтавалася на карацейшы валантарыят у Еўропе, але, пачуўшы пра дом для асірацелых хлопчыкаў у г. Лусака, сказала: “Паеду ў Замбію”. Спакавала чамаданы і паехала. Вярнулася, аслабленая. Адкрыўся прыроджаны парок сэрца, патрэбна было папраўляць здароўе. Не зламалася, ішла наперад, каб далей служыць іншым. Глыбока перажывала жыццё.
Патрапіла быць адначасова ў працы сцюардэсай і на пілігрымцы. Пасля прылёту садзілася ў аўтамабіль і далучалася на чарговы этап да пілігрымаў, затым вярталася дамоў, зноў у рэйс, а ў чарговы дзень – зноў на шляху з пілігрымамі.
На СДМ, дзе была валанцёркаю, сустрэлася з Сёстрамі Служабнічкамі з Качабамбы ў Балівіі і захацела зноў паехаць, адразу – з імі разам.
– Здзівіла нас тым, што ўзяла ўжо водпуск, засталося толькі дазбіраць крыху грошай, – успамінае кс. Гадомскі. – Хтосьці мог бы сказаць: пасля звароту Папы Францішка да маладых, каб падняліся з канапы, яна ўзяла і ўстала. Але яна ніколі на ёй не ляжала!
Як гаворыць а. Пётр Філас, правінцыял Кангрэгацыі сальватарыянаў ў Польшчы, з Хэленай хацелася быць, бо ў яе прысутнасці чалавек добра сябе адчувае:
– Яе калегі валанцёры гаварылі, нават калі каму-небудзь з іх чаго і не хацелася, то дастаткова было тэлефоннага званка ад Хэлены або яе прысутнасці, каб матывацыя ўзрастала. Пры ёй хацелася зрабіць нешта добрае. Пісала ўспамін: “Ведаю, што на другім беразе нехта мяне чакае. Усім жыццём сваім хачу заслужыць, каб гэта было добрае спатканне”. Яе евангелізацыя ў сацсетках карыстаецца вялікай папулярнасцю.
Як блізка
Перад ад’ездам у Балівію мама перасцерагала: “Глядзі, там небяспечна”.Адказвала, што нічога страшнага, едзе дапамагаць дзецям. Пакінула юнака, з якім яднала глыбокая любоў – такая, якая магла расквітнець жыццём сужэнскім і сямейным. Мела 25 гадоў.
У Качабамбу ў сярэдняй Балівіі, якая знаходзіцца ў Андах на высаце 2,5 тыс. м над узроўнем мора, прыехала 10 студзеня. Сёстры вядуць там душпастырскую дзейнасць, школу імя благаслаўлёнага Эдмунда Баяноўскага для 2,5 тыс. дзяцей, рэабілітацыйны цэнтр і дзіцячы дом.
– Гэта не дом для сіротаў, – тлумачыць с. Максіміла Плішка, генеральная настаяцельніца Сясцёр Служабнічак з Дэмбіцы, якія служаць у Качабамбе. – Так называў яго бл. Эдмунд. Да гэтага часу дзіцячы дом знаходзіўся ў старым будынку, дзе былі цяжкія ўмовы. Пабудавалі новы – 3/4 кошту па-крылі ахвяраванні місіянерскіх калядоўшчыкаў (дзяцей). Павінен быў адкрыцца ў лютым. Валанцёркі адразу меліся дапамагчы ў падрыхтоўцы дзіцячага дому, а пасля – у апецы над дзецьмі і іх сем’ямі.
Мінуў чатырнаццаты дзень, як прыбыла ў Балівію. Як сцюардэса, Хэлена напэўна скончыла курс самаабароны. Калі, аднак, ў дзве гадзіны начы пачула шум на кухні, абараняцца было позна. 22-гадовы мужчына ўскочыў у спальню і нажом нанёс ёй некалькі ўдараў. Крык абудзіў Аніту Шувальд, другую валанцёрку. Хэлена залілася кроўю на яе руках.
– Як місійны валанцёр на жыццёвыя справы глядзіш з дыстанцыі, бо ведаеш, што галоўным лічыцца тое, як блізка ты быў ад Бога і людзей у гэтым жыцці, – гаворыць Магдалена Качор. – Вера Хэлены не была цацачнай.
– З прагнасцю набірала Божай энергіі, але не для сябе, – гаворыць біскуп Заяц. – Дзялілася ёю, гэта давалася ёй лёгка, бо хутка завязвала новыя адносіны.
– Ведала, што яе жыццё мае сэнс толькі тады, калі з’яўляецца жыццём для іншага: па-першае – для Бога, па-другое – для чалавека, – успамінае кс. Гадомскі. – Калі кленчыла падчас малітвы, відаць было, што гэта глыбокае спатканне з Панам Богам. Кожны дзень у пілігрымцы пачынала з Гадзінак. Пасля яе смерці ўсе валанцёры і пілігрымы, якія ведалі яе, Гадзінкамі на працягу двух дзён ушаноўвалі яе памяць. Для ўсяго Місійнага валантарыяту Сальватор застанецца натхненнем, святлом, узорам. Анёлам.
З Балівіі
Калі мы завяршалі гэты нумар, матыў нападзення не быў вядомы. Сучасная пляцоўка Сясцёр Служабнічак дэмбіцкіх у Качабамба была бяспечнай. Ардынарый балівійскай дыяцэзіі Арура біскуп Крыштап Бяласік ў размове з Радыё Ватыкана паведаміў, што на працягу больш чым 30 гадоў, якія жыве ён у Балівіі, лічылася яна найспакайнейшым краем у рэгіёне. Нешта змянілася ў астатні час – што раз больш нападзенняў, крадзяжоў, пры якіх адбываюцца забойствы.
– Балівія – вельмі слаба развіты край, – гаворыць вандроўнік Міхал Белавус. – У іншых краінах Паўднёвай Амерыкі, у вялікіх гарадах значна спакайней, але на вёсцы ні ў чым нельга быць упэўненым. Гарады разрастаюцца да непамерных межаў, вакол іх узнікаюць трушчобы, а там – жудасная бяда. Вялікія вёскі стаяць апусцелыя, бо людзі масава мігрыруюць у гарады… Голад паўсюдны. Такія выпадкі, як забойства, ацэньваем з еўрапейскага пункту гледжання. У Балівіі можна быць укаменяваным за тое, што мясцовыя жыхары расцэняць белага чалавека як д’ябла. Бяда так апанавала, што здараюцца рабаўнічыя напады на турыстаў. У 2011 годзе група вясковых напала на пару дактарантаў з Вроцлаўскага ўніверсітэта. Хацелі грошай. Білі, здзекаваліся. Мужчына памёр праз некалькі хвілін. Цяжка раненая жанчына не дачакалася дапамогі ад «гледачоў». Доктара вызваў мясцовы настаўнік. Пасля шпіталя трапіла да Сясцёр Служабнічак у Тарыю.
– У Балівіі, падобна, як ва ўсёй Паўднёвай Амерыцы, на вуліцах не відаць паліцыі, – гаворыць бразілец Лео Вілхена. – Майго знаёмага забілі, каб заўладаць мабільным тэлефонам… Вуліца выхоўвае тых людзей да крадзяжу (…) Групы дзяцей спаборнічаюць паміж сабою, у каго большыя і лепшыя “здабыткі” – а ўкрасці здолеюць нават абручальныя пярсцёнкі.
З каталіцкага часопіса
“idziemy“, №6 (592) 2017.