Калі Ганна з вялікім збанам на галаве хадзіла па воду да студні, заўсёды сустракала дачушку суседзяў, Мірыям, са смешнымі ямачкамі на бародцы. “Ах, якое прыгожае дзіцятка, можа і нас Усявышні адорыць калі-небудзь патомствам”, – уздыхала ў сваёй душы Ганна. Надзея была тым большая, што Мірыям нарадзілася ў бацькоў немаладога ўзросту, якія, як казалі людзі, вымалілі яе ў Бога. Ганна і Яўхім ад 20 гадоў былі ў шлюбе, але дзяцей не мелі. Саромеліся людзей, бо бясплоднасць лічылася ў Ізраэлі караю Божаю і ганьбаю. Аднак ніколі не пераставалі верыць, што Бог дасць ім напрыканцы патомка і абяцалі, што яны прысвяцяць яго службе Богу. Для гэтага, поўныя веры і надзеі, штогод ішлі са свайго Назарэту ў Ерузалем, на Ўрачыстасць Пасвячэння Святыні.
Першая і найвярнейшая
Астатні побыт у Святыні быў для Ганны і Яўхіма вельмі непрыемным. Калі Яўхім, разам з іншымі мужчынамі, складаў сваю ахвяру, заўважыў яго сярод тлуму найвышэйшы каплан і без усялякай далікатнасці сказаў, што дары яго не могуць быць прыемныя Богу, бо Бог дазнаўся, што той не мае патомства. У Бібліі сказана, што той у Ізраэлі, хто не мае патомка мужчынскага роду, пракляты. Каплан параіў Яўхіму, які надта застыдзіўся, каб пазбыўся гэтага пракляцця праз нараджэнне патомка, і ўжо тады будзе магчы злажыць ахвяру ў Святыні. Яўхім з таго часу пачаў пазбягаць людзей, але веру ў Міласэрнасць Бога не страціў.
Вялікую неспадзянку, радасць і ўсхваляванне перажылі амаль што страціўшыя надзею Ганна і Яўхім, калі Бог, урэшце, праліў на іх сваю ласку.
Праз некаторы час Ганна зачала і нарадзіла дачушку, якой далі імя Марыя. Адбывалася гэта паміж 18 і 16 годам да н.э. Прайшлі тры гады, і бацькі аддалі дзяўчынку ў Святыню Панскую, складаючы належныя дары. Марыя падрастала ў цнотах, узбуджаючы зайздрасць усіх бацькоў у Назарэце.
Калі дасягнула паўналецця, засталася нарачонай з Юзафам, цесляром з Назарэту, які паходзіў з каралеўскага роду Давіда, – мужам дастойным і справядлівым. Пасля нараджэння Езуса – згодна з провідам Божым – Марыя засталася Паннаю, а Юзаф гэта шанаваў.
“Вось я, слуга Пана”
Цяжка сабе ўявіць, што адчувала сціплая яўрэйская дзяўчына ў момант, калі з’явіўся перад ёю пасланец Божы. Адбылося гэта ў Назарэце, калі сваячка Марыі, Альжбета, вядомая як бясплодная, ужо шэсць месяцаў насіла ва ўлонні св. Яна Хрысціцеля.
Анёл Габрыэль увайшоў у дом Марыі, віншуючы яе словамі: “Вітай, Марыя, поўная ласкі, Пан з Табою, благаслаўлёная Ты між жанчынамі”. Дзяўчына засаромелася і пачала думаць, што магло абазначаць такое прывітанне. Але анёл адразу паспяшыў з тлумачэннем, якое яе ашаламіла. “Не бойся, Марыя, бо знайшла Ты ласку ў Пана. Вось зачнеш ва ўлонні сваім і народзіш Сына, і дасі Яму імя Езус. Ён будзе вялікі і будзе названы Сынам Найвышэйшага, і дасць Яму Пан Бог трон Давіда, бацькі Ягонага, і валадарыць будзе над домам Якуба вечна, а Валадарству Яго не будзе канца”.
Марыя, якая была заручана з Юзафам, але з ім яшчэ разам не жыла, не магла гэтага зразумець і запытала: “Як станецца гэта, калі я мужа не спазнала?”. Анёл адказаў: “Дух Святы сыдзе на Цябе, і моц Найвышэйшага ахіне Цябе. Таму і Святое, што наро-дзіцца, будзе названа Сынам Божым”. Каб да канца пераканаць Марыю, анёл расказаў, як, дзякуючы Божаму ўмяшанню, яе сваячка Альжбета зачала ў старасці сына і ўжо на шостым месяцы тая, якую называлі бясплоднай. “Для Бога няма нічога немагчымага”. Калі гэта сказаў, Марыя без ваганняў адказала: “Вось я, слуга Пана. Няхай мне станецца паводле Твайго слова”. І адышоў ад Яе анёл.
Адведзіны
Даведаўшыся ад анёла Габрыэля, што сваячка чакае дзіця, Марыя вырашыла адведаць яе. Накіравалася ў горад, які называецца сёння Айн-Карым. Калі ўзрадаваная Альжбета пачула прывітанне Марыі, узварухнулася дзіцятка ва ўлонні яе, і напоўнілася Альжбета Духам Святым. Яна ўсклікнула моцным голасам, які па сённяшні дзень паўтараюць тыя, хто шануе Марыю: “Благаслаўлёны плод улоння Твайго”. Альжбета, асвечаная Святым Духам, нават падумаць не магла, што яе адведае сваячка Марыя, якая не так даўно была яшчэ невялікаю дзяўчынкаю, а зараз Матка Пана. “І шчаслівая тая, якая паверыла, што споўніцца сказанае Ёй Панам. І заспявала Марыя – “Велічае душа мая Пана” – прыгожы гімн пакланення і па-дзякі. Прабыла ў Альжбеты і Захарыі каля трох месяцаў, пасля чаго вярнулася дадому.
Дылемы св. Юзафа
Тым часам Юзаф меў вялікія перажыванні. Ведаючы, што Марыя цяжарная ўжо даўно, калі не жылі яшчэ разам, і ведаючы, што не яго гэтае Дзіця, і каб не зняславіць Марыю, вырашыў паціху аддаліць Яе. Але ва сне з’явіўся яму анёл і запэўніў, што Марыя зачала ад Святога Духа. Так просты цясляр з Назарэту дачыніўся праз анёла да найбольшай таямніцы Бога: “Народзіш Сына, і дасі Яму імя Езус. Ён збавіць свой народ ад грахоў”. Юзаф учыніў так, як наказаў яму анёл. Забраў
Марыю да сябе, не баючыся ніякіх людскіх плётак і выдумак. Даў Марыі столькі любові, чуласці і апекі, што цяжкі перыяд чакання нараджэння Дзіцяці быў для іх часам благаслаўлёным.
Але лёсам не было наканавана ім дачакаць хвіліны нараджэння дзіцяці ў родным доме. Рымскі цар загадаў зрабіць перапіс насельніцтва ва ўсёй дзяржаве. Кожны дарослы мужчына павінен быў накіравацца да той мясцовасці, з якой паходзіў. Ніякіх ільготаў не было і для жанчын, што знаходзіліся ў благаслаўлёным стане, таму Юзаф вырушыў у дарогу з цяжарнай Марыяй. Накіраваўся ў Юдэю, у горад Давіда, так званы Бэтлеем, бо паходзіў з дому і роду Давіда.
Нараджэнне ў хляве
Юзаф моцна баяўся таго падарожжа, але перад Марыяй нічога такога не паказваў. Дабраўшыся ў горад, Юзаф хадзіў ад гасцініцы да гасцініцы, пытаючы, ці ёсць свабодныя месцы, аднак усе былі занятыя тымі, хто прыехаў раней. Юзаф знайшоў месца ў хляве, дзе стаялі жывёлы. Там Марыя і нарадзіла Свайго першароднага Сына і, закутаўшы ў пялюшкі, паклала Яго ў яслі. Магло б здавацца, што Дзіця прыйшло на свет ва ўкрыцці, але ў хуткім часе бацькі атрымалі чарговы знак з неба, які пацвярджаў, што на свет не прыйшло звычайнае дзіця, а сам Збавіцель.
Чэсць пастухоў і мудрацоў
Дзіўна, што анёл не аб’явіў гэтую навіну моцным таго свету, а толькі простым пастушкам, якія вартавалі ўначы статак. Як праяснела, стаў перад збянтэжанымі і спалоханымі пастухамі і аб’явіў ім: “Абвяшчаю вам радасць вялікую, якая будзе для ўсяго народу: сёння ў горадзе Давіда нара-дзіўся вам Збаўца, якім ёсць Хрыстус Пан. І вось вам знак: зной-дзеце Немаўля, спавітае і пакладзенае ў яслях”.
І адразу ж пастухі ўбачылі мноства зыходзячых з неба іншых анёлаў, якія віталі Бога словамі: “Хвала на вышынях Богу, а на зямлі спакой людзям добрай волі”.
Не толькі зацікаўленасць, але перад усім жаданне аддаць чэсць Богу стала прычынаю таго, што ўсе накіраваліся ў Бэтлеем. Хутка пабеглі да той пячоры і засталі там усё так, як апісваў нябесны пасланец. Расказалі Марыі і Юзафу ўсё тое, што пачулі ад анёла. Людзі, якіх сустрэлі пастухі, здзіўляліся іх роспаведам, бо сапраўды, хто б мог паверыць такім абарванцам. “Ну і пасрэд-нікаў выбраў сабе Бог”, – думаў кожны.
Але не былі яны адзінымі гасцямі ў пячоры. Яшчэ і мудрацы з Усходу, заўважыўшы зорку, якая абвясціла нараджэнне новага караля габрэйскага, ішлі па яе слядах, шукалі Яго, каб аддаць Яму паклон. У Ерузалеме весткаю аб нараджэнні новага ўладара напалохалі цара Ірада. Урэшце, ідучы за зоркаю, дайшлі да пячоры, дзе знаходзілася Дзіцятка. Упалі на твар і пакланіліся Яму. Распакаваўшы свае скарбы, ахвяравалі Яму золата, кадзіла і міру. “Марыя захоўвала ўсе гэтыя словы, разважаючы ў сэрцы сваім”.
“Тваю душу праколе меч”
Нацыянальная бібліятэка, Мадрыд.
Марыя і Юзаф з вераю выканалі ўсё, што прадпісвала ім Права габрэйскае, дадалі абрад абразання сына, а пасля 40 дзён прынеслі Езуса да Ерузалемскай святыні, каб прадставіць Яго Пану. На ахвяру прынеслі з сабою пару галубкоў.
Калі бацькі ўносілі Езуса да святыні, стаў перад ім старац Сімяон, абняў Дзіця і сказаў: “Цяпер адпускаеш слугу Твайго, Валадару”. А да Ягонай Маці накіраваў прароцкія словы: “Вось гэты прызначаны на падзенне і на паўстанне многіх у Ізраэлі, і на знак, якому супраціўляцца будуць. А праз Тваю душу пройдзе меч, каб выявіліся думкі многіх сэрцаў”. Як гэта бывае з кожным прадказаннем, Марыя ў тую хвіліну не магла яшчэ поўнасцю зразумець значэння тых слоў, бо місія Яе Сына павінна была быць выканана ў будучыні.
Святой Сям’і не прышлося пазнаць спакой. Зайздросны Ірад выслаў у Бэтлеем і ваколіцы карнікаў, каб забілі ўсіх хлопчыкаў ва ўзросце да двух гадоў. Юзаф, папярэджаны ва сне праз анёла, хутка спакаваў рэчы на осліка і разам з жонкаю і Дзіцяткам накіраваўся ў Егіпет. Засталіся яны там аж да смерці Ірада. А ўсё так сталася дзеля таго, каб споўніліся словы Пана, сказаныя праз прарока: “З Егіпту паклікаў Сына майго”.
Святая Сям’я вярнулася ў Назарэт і на працягу некалькі гадоў жыла спакойным працоўным жыццём. Марыя вучыла Езуса малітвам, Юзаф прывучаў Яго да цяслярства. Езус быў любімы і сам любіў, як у звычайнай чалавечай сям’і. Як і іншыя пабожныя габрэйскія сем’і, Святая Сям’я разам са сваім Сынам штогод накіроўвалася на Святую Пасху ў Ерузалем. Менавіта падчас гэтага свята, калі Езус меў 12 гадоў, здарылася тое, што моцна парушыла спакойнае жыццё Святой Сям’і. Па дарозе дадому бацькі не заўважылі, што Сын застаўся ў горадзе, бо думалі, што пакінуў яго з тлумам родных. Пасля трох дзён пошуку знайшлі Яго ў святыні, сядзеў паміж настаўнікамі і задаваў ім пытанні, здзіўляючы іх хуткасцю свайго мыслення. Усхваляваная
Маці запытала Яго: “Дзіця, чаму Ты зрабіў нам так? Вось бацька Твой і Я балюча перажывалі, чакаючы Цябе”. Езус ім адказаў: “Чаго ж вы шукалі Мяне? Ці не ведалі, што Мне трэба быць у тым, што належыць Айцу Майму?”. І тых слоў Марыя яшчэ не магла да канца зразумець.
“Тое, што Ён скажа вам, зрабіце”
Калі Езус быў ужо дарослым, разам з сям’ёю быў запрошаны на вяселле ў Кану Галілейскую. Усе знаёмыя разам бавіліся, аднак распарадчык вяселля не прадбачыў, што так хутка скончыцца віно. Марыі зрабіўся жаль, што такая прыгожая бяседа хутка скончыцца, і звярнулася да Свайго Сына словамі: “Не маюць віна”. Езус публічна зрабіў вымову Маці: “Ці гэта Мая або Твая справа, жанчына? Яшчэ не прыйшла гадзіна Мая”. Такім чынам хацеў Ёй сказаць, што ёсць роз-ніца паміж віном вясельным, пра якое гаварыла Марыя, і “новым віном”, якое будзе дадзена ў “га-дзіну” Яго смерці.
Марыя ведае, што Сын не адмовіць і не расчаруе. Таму звяртаецца да слугаў: “Тое, што Ён скажа вам, зрабіце”. Яе словы падобны да старазапаветнага акту веры, выражанай словамі: “Зробім усё, што Пан сказаў”.
Езус даручыў напоўніць вадою шэсць вялікіх каменных збаноў, пасля зачарпнуць і аднесці кіраўніку вяселля. Калі той пакаштаваў вады, што стала віном, звярнуўся, у задуменні, да жаніха: “Кожны чалавек падае спачатку добрае віно, а калі нап’юцца, тады горшае. Ты ж збярог добрае віно аж дагэтуль”. Гэта быў першы цуд Езуса.
З Сынам аж да Крыжа
Марыя заўсёды была побач з Езусам падчас Яго публічнай дзейнасці. Стала, аднак, такой ціхай, “эпізадычнай”, што пасля вяселля ў Кане Галілейскай Евангелле аб Ёй не ўспамінае. Напэўна, Маці Пана не карысталася спецыяльнымі прывілеямі. Евангеліст Лука ўспамінае, што, калі Марыя прыйшла да Езуса са сваімі роднымі, з-за вялікага тлуму дайсці да Яго не змаглі.
Можа, было Ёй прыкра, але, напэўна, прымала з пакораю тое, што Яе Сын умацоўваў Сваю сувязь з Айцом над сямейнымі вежамі на зямлі. У рашучыя моманты звяртаўся да Яе не “мама”, а “жанчына”. Калі Езусу сказалі, што прыйшлі да Яго Маці і родныя, Ён агледзеў сядзячы вакол Яго тлум і сказаў: “Маці Мая і браты Мае – гэта тыя, хто слухае Слова Божае і выконвае яго”.
Яе Сын прамаўляў такія мудрыя рэчы, успамінаў пра Валадарства Нябеснае, пра свайго Айца, Які ёсць у Небе, а Яна не магла таго да канца зразумець. І калі пра Яго пачыналі гаварыць “адышоў ад розуму”, вельмі балюча гэта пераносіла і імкнулася ўберагчы Яго ад плёткаў і злых языкоў.
Невядома, у колькі яшчэ месцах дапамагала Маці Свайму Сыну, але была з Ім ў найцяжэйшыя гадзіны. Любоў Маці завяла Яе пад Крыж, на якім вісеў Яе Сын. Паміраючы , Езус сказаў, паказваючы на любімага вучня, св. Яна, які стаяў збоку: “Жанчына, вось сын Твой”. Наступнае сказаў вучню: “Вось Маці твая”. Калі Сын Яе сканаў, забойцы знялі з Крыжа Яго цела. Раздзёртая болем Марыя ўзяла яго на калені і з чуласцю прытуліла. З той пары жыла ў св. Яна. Была ў Вячэрніку з апосталамі, калі спусціўся на іх Святы Дух.
Невядома, дзе скончылася Яе зямное жыццё. Можа ў Ерузалеме, можа ў Эфесе, як паведамляе іншая традыцыя. Верым, аднак, што з душою і целам Марыя ўзятая на Неба.
Па матэрыялах:
Ян Павел II (калекцыя “Кніга Святых”, выдавецтва Edipresse Polska), у перакладзе рэдакцыі.