…З айцом Юрыем мы ішлі сцежкамі, якія амаль што не зарастаюць: з аднаго боку стаяў маўклівы і заўсёды таямнічы лес, з другога – ледзь бачна пераліваліся, даганяючы адна другую, шаўковыя хвалі жыта, з якога там-сям, крадучыся, выглядвалі васількі. Неба было высокім і бясконцым – чэрвень заўжды дорыць адчуванне гэтай бясконцасці ў прасторы і ў часе… Мы ішлі і дзякавалі Богу Найвышшаму за ясны сонечны дзень і за тое, што з Божай Ласкі ўздымаецца паабапал аўтатрасы Мядзел – Паставы, – Мядзельскую Кальварыю.
Па былых сцежках
Відавочна, аніякіх заслуг пры-пісваць сабе мы не павінны – да нас жылі людзі, мноства пакаленняў, якія ў цяжкай штодзённай працы стваралі базу матэрыяльную і духоўную, якую нам і пакінулі… Мы прышлі, лічыце, на ўсё гатовае… Канешне, у пэўным сэнсе. Гэтую думку выказаў а. Юрый, вікарый парафіі Маці Божай Шкаплернай ў Мядзелі, калі вёў цікавы роспавед пра Мядзельскую Кальварыю, якая існавала (з 1765, па іншых звестках – з 1772 г.), збіраючы натоўпы з усяе вялікай акругі, нават пілігрымаў з Вільні, пакутавала ад разбурэнняў і якая, урэшце, аднаўляецца ўжо трэці раз. Адзіная на Беларусі.
Гісторыя Кальварыі ў Мядзелі цесна звязана з развіццём парафіі і прыбыццём у мястэчка кармэлітаў босых, якіх запрасіў сюды ў сярэ-дзіне ХVIII ст. першы фундатар касцёла Маці Божай Шкаплернай Антоній Кошчыц.
Мядзельскай Кальварыі
Ён жа пабудаваў і кляштар для законнікаў, якія з цягам часу ўтварылі Кальварыю на падабенства Крыжовай дарогі ў Ерузалеме. Першапачаткова яна складалася з 21 каплічкі і 8 брамаў, якія пачыналіся паблізу касцёла і выходзілі за мястэчка. Капліцы былі рознага кшталту, збудаваныя з дрэва, на каменных падмурках, і змяшчалі ў сабе маляваныя абразы і драўляныя скульптуры. Разважанні, казанні, малітвы і песні, якія падчас многалюдных працэсій гучалі пры кожнай стацыі Мукі Панскай, дапамагалі людзям прайсці Крыжовым шляхам Хрыста, дапамагалі ўзрастаць ў веры Хрыстовай.
Гістарычныя буры і завірухі руйнавалі не толькі людскія лёсы, ушчэнт разбіваючы людскія мары, але і ператваралі ў руіны святыні. Войны, бясконцыя падзелы тэрыторый прывялі да таго, што былыя касцёлы ў пэўным часе адышлі праваслаўным, засталася разбуранай і Мядзельская Кальварыя. І толькі ўжо ў 1920 годзе касцёл Маці Божай Шкаплернай зноў быў вернуты католікам, зноў сюды вярнуліся кармэліты босыя, а значыць зноў пацягнуліся ручайкі вернікаў па былых сцежках Кальварыі.
Ініцыятарам адбудовы яе са стацыямі Пана Езуса і Маці Божай з’явіўся айцец Браніслаў Ярасінскі, які працаваў у Мядзелі напрыканцы 20-х гадоў мінулага стагоддзя. Пасля смерці жыхара Мядзела Генрыха Козел-Паклеўскага, якому на той час належала ўся тэрыторыя першапачатковай Кальварыі, кармэліты адкупілі ў спадкаемцы Валатковіча 50 га зямлі пад Кальварыю. У 1933 – 1938 гадах намаганнямі ўжо айца Ігнацыя Быліцы пабудавана 15 капліц з цэглы, каменя і блокаў, пакрытых бляхай. У летні час Кальварыя запаўня-лася пілігрымамі, якія карысталіся духоўнай паслугай законнікаў, але Другая сусветная вайна зноў перарвала мірнае жыццё парафіян, пазбавіўшы іх і наведвальнікаў духоўных перажыванняў працэсій на Кальварыі… Касцёл быў зачынены, а Кальварыя знішчана.
Адраджэнне
…Касцёл Маці Божай Шкаплернай быў у моцным занядбанні, калі мноства парафіянаў укленчылі, каб шчыра падзякаваць Богу за вернутую ім святыню – святая Імша па-дзякі адбылася ў 1989 годзе.
– Пасля апошняй вайны ўлады размясцілі ў касцёле склад хімічных угнаенняў, і храм і плябанія знаходзіліся ў такім стане, што цяжка было прыдумаць, з чаго пачынаць у першую чаргу, – расказвае айцец Юрый Кулай, OCD. – Але айцы кармэліты і нашыя браты, якія працавалі тут адразу пасля чарговага вяртання ў Мядзел, імкнуліся адрадзіць і веру, і святыню, якая цалкам захавалася, хоць і была абрабаваная. Гістарычныя звесткі сведчаць, што ў пахавальнай крыпце касцёла спачывалі парэшткі Антонія Кошчыца і яго родных, але і яны былі выкінутыя. Вандалізм, не іначай… А што датычыцца ўбранства касцёла, яго абсталявання, то таксама мала што засталося. 
Айцец Юрый паказаў нам дарагія рэліквіі, якія захаваліся, дзякуючы дбайным парафіянам: Укрыжаванне – з алтара кальварыйскай санктуарнай капліцы і фігуру Езуса Хрыста Журботнага. На шчасце, яна захавалася з перыяду яшчэ ранейшай Кальварыі, і зараз яе месца – пры ўваходнай “Браме прабачэння”, адкуль пачынаецца шлях Кальварыі.
– Мы нічога не прыдумалі ад сябе асабіста, – працягваў айцец Юрый пазней, ідучы разам з намі ўжо шляхам Кальварыі, – але мы адчуваем патрэбу ў адраджэнні Кальварыі. Нельга пазнаць Хрыста, палюбіць Яго, не перажыўшы з Ім трагедыю Вялікай Пятніцы і не прайшоўшы з Ім разам Яго Крыжовую дарогу… Прыкладна з сярэдзіны 90-х, двойчы на год людзі самі пачалі збірацца, каб сумесна маліцца, ідучы Крыжовым шляхам Хрыста, а ў тых месцах, дзе былі калісьці капліцы, паставілі крыжы.
Гістарычную каштоўнасць месца падкрэсліваюць сёння парэшткі сцен, а таксама падмуркі некалькі каплічак, якія засталіся. І разбураць іх ніхто не будзе, няхай застаюцца да той пары, пакуль не разбурыць іх час…Як памяць аб продках, аб парафіянах, якія спрадвеку жылі ў прыгожых ваколіцах Мядзела, і аб пілігрымах, якія ішлі, каб духоўна з’яднацца з Езусам, несучы сюды сваю радасць, свой боль і надзеі на жыццё вечнае.
Кальварыя ў Мядзелі – гэта 14 капліц, памерам тры на два з паловаю метры, сімвалізуючых 14 стацый Крыжовай дарогі Хрыста, працягласць маршруту – каля 2,5 кіламетраў. Задумвалася яна і праектавалася на ўзор Кальварыі Зебжыдоўскай у Польшчы. Праект выканаў інжынер-архітэктар Якуб Вэстрых з Варшавы.
Завяршаецца Кальварыя на гары Трох крыжоў, адкуль бачны непаўторныя краявіды Мядзельскага і возера Нарач. На гэтай гары – вялікі палявы алтар, дзе заўжды цэлебруецца святая Імша падчас урачыстасцей, дзе чалавек можа знайсці сваю веру і з вышыні асабістай слабасці вызначыць сабе месца свайго духоўнага ўзвышэння і ачышчэння.
Чарговая вялікая ўрачыстасць гэтага года ў Мядзелі адбудзецца 14 верасня, у свята Ўзвышэння Святога Крыжа, на Кальварыі. Хвала Айцу, і Сыну, і Духу Святому!
Раіса СУШКО
Здымкі Карнэлія КОНСЭКА, SVD.