Прыдарожныя капліцы, крыжы, фігуры… Аб’екты малой рэлігійнай архітэктуры, аб якіх ходзяць легенды і якія часам суправаджаюцца неверагоднымі гісторыямі, але якія захоўваюць у той самы час і сваю асабістую таямніцу… Час адсоўвае іх ад нас, а знакі Божай прысутнасці ўсё болей да сябе прыцягваюць.
Сёння расказваем пра знакі Божай прысутнасці, якія існуюць у вёсцы Дындылішкі Іўеўскага раёна.
Каля ціхай рачулкі Іўянка…
…Колькі разоў прамчаліся мы на вялікай (дазволенай) хуткасці па дарозе, пазначанай р. 5 на картах аўтамабільных дарог! Мо’ дзесяць, мо’ пятнаццаць, здзіўляючыся: што за каплічка ў агародзе? Хат – усяго дзве, нікога не відаць, нібы хутар які ці што… Але не можа быць, каб на такім ажыўленым месцы ды нікога не ўбачыць! І кожны раз сабе абяцалі: у наступны раз абавязкова спынімся, распытаем. Такіх намераў было шмат, і, урэшце, пашанцавала: убачылі маладога чалавека. “Лепей вам праехаць у Дындылішкі, – параіў ён. – Там ёсць жанчына, якая дакладней раскажа… Едзьце праз рэчку, далей паварот направа, там знойдзеце дом пад нумарам трынаццаць…”.
Так і зрабілі. Звярнулі з трасы, праз паўкіламетра пераехалі мост над ціхай рачулкай Іўянкай, з правага боку пакінулі вадзяны млын і трапілі ў прыгожую вёсачку Дындылішкі, пачаткам якой і з’яўляюцца (крыху дзіўна, аднак!) тыя самыя дзве хаты на трасе Баранавічы – Навагрудак – Іўе.
Яніна Кеўра, даведаўшыся, з якою мэтаю патурбавалі яе, перад усім заўважыла: у вёсцы здаўна жывуць адданыя Богу людзі, памяркоўныя між сабою, дружныя. Калі якая праца – то ўсе разам. І расказала, як калісьці пілігрымавала па іх Іўеўскай парафіі фігура Маці Божай, аб’ядноўваючы мясцовых вернікаў у духу пакаяння і навяртання перш за ўсё вакол тэмы святасці сям’і. Перэгрэнацыю арганізоўваў былы пробашч кс. Ян Гавецкі. З вёскі ў вёску, з хаты ў хату вандравала Святая Божая Маці, нараджаючы ў людскіх сэрцах моцна трапяткія хваляванні. Сапраўды, што скажаш, калі Найсвяцейшая прыбудзе да цябе? У чым прызнаешся Ёй – што ў віхуры штодзённых клопатаў не заўсёды ідзеш за голасам Божым? А чаго малітоўна папросіш?.. Яніна Станіславаўна расказвала, разважала, быццам перажывала сустрэчу з Маці Божай тут і зараз, у момант нашага знаёмства, і не было ніякага сумневу ў тым, што словы гаспадыні ідуць з глыбіні сэрца: “Шкада, што ўсё меней жыхароў застаецца, – старэйшыя паміраюць, маладыя з’язджаюць у гарады, на працу…”.
А гісторыя зацікавіўшай нас прыдарожнай каплічкі пачыналася з крыжа, і вельмі даўно. Сама Яніна родам з суседняй, Дудскай парафіі, прыйшла сюды замуж за мясцовага хлопца Яна шэсцьдзесят гадоў таму. Добра памятае, што каля той першай ад лесу хаты, у якой жыла Марыя Козел, стаяў стары драўляны крыж. Канечне, людзі яму кланяліся, здымалі шапкі, маліліся і ішлі далей. Крыж і сустракаў падарожнікаў, і праводзіў. У вёску ад крыжа вяла сцежка, праз кладачку, праз Іўянку… І мясцовыя прынаравіліся, у рэчку ніхто не падаў.
– Праз некаторы час прыйшлі будаўнікі, пачалі дарогі пракладваць, – працягвае свой роспавед жанчына, – расчысцілі лясы, павысякалі густыя хмызнякі, і крыж аказаўся акурат на той паласе, дзе дарожнікам трэба было трамбаваць і класці асфальт. Што з ім рабіць? Знесці! Дазналася аб гэтым Марыя: як – знесці сімвал Бога і веры?! І адразу да брыгадзіра: “Пад крыж лягу, а знесці – не дам!”. Канечне, ніхто да гэтага не дапусціў, і тады яе сын з мужчынамі выкапалі крыж і перанеслі на агарод да Марыі. Але ўжо тады зразумелі: доўга ён не прастаіць. Пагаварылі пасля між сабою і вырашылі: паставіць новы крыж і пабудаваць каплічку. Пабудавалі з дрэва, паставілі новы драўляны крыж і доўгія гады цешыліся, што маглі сабрацца у тым самым намоленым месцы, дзе збіраліся іх далёкія продкі: на маёвыя, чэрвеньскія малітвы, у кастрычніку – дзеля малітваў на Ружанцы, а на ўрачыстасць Усіх Святых маліліся на працягу ўсяго тыдня. Прастаяла тая першая каплічка і крыж пры ёй гадоў каля трыццаці, але і яна ад часу пасыпалася, падгніў і пахіліўся крыж…
І зноў задумаліся вяскоўцы: як жа астацца без тога адзінага святога месца, да якога прызвычаіліся? Касцёл у Іўі не зачыняўся ніколі, але кожны раз трапіць на св. Імшу, не меўшы ніякага транспарту, не было лёгка; ды яшчэ асабістая гаспадарка у кожнага – як кінуць? А на сумесную малітву да каплічкі ў вызначаны дзень прыйсці было зручна. Час ад часу прыязджаў і пробашч касцёла. Словам, пагаварылі, сабралі сродкі і на агародзе Марыі Козел з’явілася новая каплічка.
– Была ў гэтага месца яшчэ адна адметнасць – тут нашы памерлыя развітваліся і з вёскай, і з гэтай дарогай, і з гэтым лесам, – гаворыць Яніна Станіславаўна. – Ні адна душачка не адыйшла, не развітаўшыся. Пахавальная працэсія тут затрымлівалася, выходзілі пеўчыя, чыталася Літанія, Анёл Панскі… Пасля ўсе накіроўваліся ў бок Іўя…
Традыцыя жыве і сёння. Не жыве толькі Марыя, на чыім пляцы стаіць каплічка Маці Божай Фацімскай, – з жыцця адыйшла, і хату набылі дачнікі.
…Шаноўныя чытачы, але прыдарожная каплічка, пра якую гаворка, – не адзіны знак Божай прысутнасці ў маленькіх Дындылішках. На павароце за мастом, пра які казалі, каля хаты былых уладальнікаў Яна і Чаславы Козел таксама каплічка Маці Божай, устаноўленая вяскоўцамі каля сямі гадоў таму. А гісторыя падобная: “абарыгенаў” не засталося, хату набылі дачнікі. Напрыканцы вёскі, на месцы старога крыжа,– таксама сіламі і на сродкі вяскоўцаў – устаноўлены новы. Апякуюцца гэтымі трыма сакральнымі “кропкамі” тры старэйшыя жыхаркі вёскі – знаёмая нам Яніна Кеўра, а таксама Ірына Козел і Марыя Сабалеўская. Праўду казала пані Яніна, што спрадвеку тут жылі людзі набожныя. Хацелася б, каб і тая моладзь, якая набывае жытло каля ціхай рачулкі Іўянка, пераняла ад мясцовых векавыя хрыс-ціянскія традыцыі, сваё шчасце пазнаўшы ў лучнасці з Богам.
Тэкст Веранікі БЕЛЯК.
Здымкі Карнэлія КОНСЭКА, SVD
і з альбомаў сям’і Кеўра
Гродзенская вобласць
Ад рэдакцыі: Калі ў вас, шаноўныя чытачы, знойдуцца цікавыя звесткі пра гісторыі вядомых вам капліц, прыдарожных крыжоў ці сакральных фігур – дасылайце, калі ласка, на адрас нашай рэдакцыі: вул. Шаўчэнкi, 6, к. 108. 225411, г. Баранавiчы, або на E-mail: dialog1994@tut.by
Будзем моцна ўдзячныя.