Працягваем серыю артыкулаў пра святых і благаслаўлёных, якія служылі Богу і людзям на беларускай зямлі ў розныя перыяды гісторыі краю. Няхай іх жыццё, якое стала сімвалам ахвярнасці дзеля любові да бліжняга, нараджае ў нашых сучаснікаў гарачае імкненне праяўляць міласэрнасць у адказ на жорсткасць, абуджае праяўленні чалавечнасці ў чалавеку.
Святая Уршуля Ледухоўская – заснавальніца Кангрэгацыі Сясцёр Уршулянак Сэрца Езуса Канаючага.
Юлія Ледухоўская нарадзілася 17 красавіка 1865 г. у Аўстрыі. У 1883 г. яе сям’я пераехала ў Ліпніцу Мураваную (Польшча). Ва ўзросце 21 года яна ўступіла ў кляштар сясцёр уршулянак у Кракаве і пачала сваё манаскае жыццё. Яе шляхі і дзейнасць звязаныя з Польшчай, Расіяй, Даніяй, Швецыяй, але абшары беларускага Палесся – адныя з найбольш улюбёных мясцін.
Летась споўнілася 90 год дзейнасці сясцёр уршулянак на нашых землях. У 1933 годзе адбылося адкрыццё першай місіі манахінь на беларускай зямлі. Месцамі служэння сталі: Гарадзец і Іласк (Кобрынскі раён), Моладава і Іванава (Іванаўскі раён), Гарадзішча і Востраў (Пінскі раён). Таксама праца вялася ў Любчы каля Навагрудка, у Кобрыне і ў некаторых іншых месцах.
Як адзначала Уршуля Ледухоўская: «Вельмі сур’ёзная праца, місіянерства, не ў дзікай Афрыцы, Кітаі ці Бразіліі сярод паўднёвых лясоў, у краінах, залітых сонцам, не там, дзе місіянер акружаны арэолам пасвячэння і ахвярнасці, а ціхая, невядомая праца… дзе ты ледзь не па калена ў гразі, дзе падчас восеньскага дажджу, зімовай завеі, вясновай адлігі немагчымая сувязь са светам”.
І сапраўды праца вялася не толькі ў гарадах і мястэчках, а перш за ўсё ў далёкіх вёсках, “куды раз ці максімум два разы на месяц прыязджае святар з далёкай парафіі…, дзе і доктара, нават медсястру не сустрэнеш, дзе пануе беднасць, часам галеча, дзе дзеці зімой не могуць хадзіць у школу, бо ў іх няма адзення”.
у Моладаве (Іванаўскі раён), здымак 1937 г.
Сёстры уршулянкі стваралі на Палессі шэраг дзіцячых садкоў, займаліся катэхізацыяй сярод мясцовых жыхароў, вялі догляд за хворымі, апекаваліся гуртком вясковых гаспадынь, таварыствам моладзі, праводзілі парафіяльную працу.
Адно з галоўных служэнняў уршулянак – праца з дзецьмі ў садках і школках. Для гэтага часам прыходзілася ехаць на адлегласць у некалькі дзясяткаў кіламетраў, што было няпростым выпрабаваннем. Неабходна было падарожнічаць у самае рознае надвор’е, шлях адольвалі конна і пехатою.
Сястра Ядзвіга Кніхавецкая вяла лекцыі ў некалькіх школах у радыусе 16 км. Тую адлегласць сястра адольвала, як кажа прымаўка, “per pedes apostolorum” (“пешшу як апосталы”). Уршуля Ледухоўская ў сувязі з гэтым адзначала: “Каб прадухіліць гэту непрыемнасць, мы далі сястры ровар – які каштаваў шмат працы – спачатку гэта быў часта некіраваны ровар – замест таго, каб трымацца за дарогу, ён з’язджаў у кювет, але сёння – усе цяжкасці пераадолены і паездка ідзе ідэальна”. Такім чынам, летам сястра ездзіла на ровары, а зімой – на вазку.
“Дарогі там ёсць «палескімі» дарогамі – праз лес, праз балота даязджаеш да гасцінца”, – адзначала настаяцельніца. Часам да аддаленых куточкаў прыходзілася дабірацца не толькі па бездарожжу, а нават на чоўнах.
Адна з найбольш узорных прац па навучанні дзяцей была ў двары Іласк (сёння гэта вёска Шамятоўка Кобрынскага раёна). Уршулянкі там арганізавалі дзіцячы садок з харчаваннем, дакормлівалі школьнікаў, праводзілі катэхізацыю дзяцей і моладзі. З-за адсутнасці катэхетычнага памяшкання вучоба адбывалася ў хаце, прыдарожнай капліцы ці проста ў полі. Пра асаблівасці працы ў Іласку распавядала Уршуля Ледухоўская: “Яшчэ адзін прыклад з чыста місіянерскай афарбоўкай. Паколькі хлопцы ўлетку пасуць коней, часта далёка ад вёскі і не могуць хадзіць на ўрокі, сястра едзе да іх на ровары або пешшу, сядае на траву, хлопцы з ёй, і ўрок праходзіць”. Школьная праца ўршулянак ў Іласку набыла вядомасць і стала ўзорнай сярод іншых мясцовасцяў.
Дзеткі, якіх навучалі ўршулянкі, пераймалі лепшыя якасці сваіх настаўніц, бо тыя станавіліся сапраўдным аўтарытэтам: “Тое, чаму навучыліся і палюбілі, яны перадаюць іншым, асабліва бацькам і дамачадцам, становячыся такім чынам несвядома маленькімі апосталамі”, – адзначалі ўршулянкі.
У невялікіх мястэчках манахіні адкрывалі амбулаторыі, дзе хворых прымала «сястра-доктар». Кожны дзень у такія ўстановы па дапамогу прыходзіла мноства людзей. Толькі ў Іласку ў 1938/1939 навучальным годзе амбулаторыя аказала дапамогу амаль у 1,7 тыс. выпадкаў. Кошт лячэння сёстры пакрывалі са сваіх сродкаў, бывала, дапамагалі некаторыя шляхецкія роды. Лекі бясплатна раздаваліся тым, хто меў патрэбу. Нярэдка пацыенты ў якасці падзякі прыносілі прадукты.
Часам адбываліся і цудоўныя гісторыі, якія звязаныя з ратаваннем дзяцей. Уршуля Ледухоўская адзначала: “Нярэдка лекар выпісвае хворае дзіця з лякарні, таму што надзеі на выздараўленне няма. Тады сястра мусіць ратаваць, і няраз атрымліваецца, што выратуе гаротніка. Так, аднойчы бацька ў роспачы прывёз хворае на пнеўманію дзіцятка, пра якога доктар сказаў, што ратунку няма. Сястра забрала дзіця для догляду – баначкі, кампрэсы, ўколы. Дзіця ачуняла, і шчаслівы бацька прыйшоў падзякаваць сястры: «Сястра, як я Вам мушу дзякаваць, сястра, Вы выратавалі маё дзіця ад смерці!». Сястра адказала: «Не мне, а Богу трэба дзякаваць, Ён вылечыў тваё дзіця”. Але ён застаецца пры сваім: «…Сястра, можа, Пан Бог таксама крыху дапамог, але больш за ўсё зрабіла сястра, і я павінен перадусім падзякаваць сястры». Заснавальніца Кангрэгацыі адзначала, што трэба і такую падзяку прымаць.
Часам да дзвярэй сясцёр грукаліся нават уначы. Камусьці з дарослых жыхароў вёскі раптам стала дрэнна, бо “пабіліся за чаркай і адзін ляжыць цяжка паранены”. Нельга ў такой сітуацыі марудзіць, і нягледзячы на цёмную ноч, сястра ідзе да хворых і ведае, што пад апекай Пана Бога нічога злога яе не спаткае. Прыходзілася сёстрам аказваць медыцынскую дапамогу месцічам, калі падчас сваркі тыя маглі нанесці некаму нават агнястрэльнае раненне. Настаяцельніца адзначала пра адну з сясцёр: “Яна адразу ж пайшла з імі і ўсю ноч даглядала беднага параненага, пакуль раніцай не забралі хворага ў шпіталь у Брэст”.
Калі пачалася Другая сусветная вайна, уршулянкі ўключыліся ў дапамогу бежанцам, якія пачалі прыбываць з Варшавы. Сёстры з Любчы перасталі працаваць у полі і ў садзе, каб увесь свой час прысвяціць няшчасным людзям: апранаць і даглядаць хворых, супакойваць скрушаных сэрцамі, гатаваць ім ежу, мыць бялізну. Бо людзі былі напалоханыя, схуднелыя, параненыя і моцна хворыя.
Побач з уршулянкамі працаваў ксёндз Ян Зея (1897 – 1991), якога Уршуля Ледухоўская характарызавала як «вельмі добрага і святога», «ідэальнага» і нават «Божага вар’ята». Ён сваёй руплівасцю і ўплывам скіроўваў да Бога многіх людзей. Быў радасны, лагодны, пра яго казалі – Божы чалавек. Нярэдка ўршулянкі мелі з ім пэўны клопат, бо той раздаваў людзям усё, што лічылася ягоным: вопратку, боты і нават пасцельную бялізну. Людзі яго ўспрымалі, як святара для ўсіх.
Саму ж Уршулю Ледухоўскую папскі нунцый Філіпа Картэзі назваў «апосталам Усходу», а іншыя называлі “апосталам усмешкі”. Засталіся ўспаміны Ядзвігі Скірмунт, якая яшчэ ў пачатку 1930-х гг. актыўна запрашала Уршулю распачаць місію на Палессі. З гэтай нагоды яны ўпершыню і сустрэліся: “Увайшла Маці. Уразіў мяне адразу выраз вялікай дабрыні, які ззяў на яе твары. У яе была прыгожая ўсмешка… Я адчувала сябе з ёй, як з кімсьці, каго я ўжо добра ведаю і хто блізкі мне”.
Пінскі біскуп Казімір Букраба ў жарт называў настаяцельніцу “каралевай Палесся” і ў некаторых далёкіх падарожжах па добрай волі выступаў у якасці шафёра нястомнай Уршулі Ледухоўскай, бо Уршуля часта наведвала беларускія вёскі, дзе паўсталі місіі ўршулянак. Настаяцельніца сама хацела разумець, куды яна адпраўляе сясцёр.
Уршулянка Моніка Александровіч, якая служыла ў Любчы, пісала ва ўспамінах: “Меў рацыю біскуп Караль Няміра (пінскі вікарны біскуп), які аднойчы ў размове са мной сказаў, што маці Уршуля атрымала ад Бога каштоўны дар: яна збірае дробныя крохі і ператварае іх у Божыя справы. Гэта сапраўды было так. Маці сваёй пастаяннай апекай, сваёй вялікай інтуіцыяй усё пашырала і памнажала”. І хоць яна клапацілася шмат аб чым, праязджала сотні кіламетраў, але заўсёды знаходзіла час для малітвы і прыняцця Найсвяцейшага Сакрамэнту.
Уршуля Ледухоўская адзначала пра беларускае Палессе: “Гэты край, з абсалютна адасобленай прыгажосцю… гаворыць пра бясконцасць Бога, пра тугу, пра нешта звышнатуральнае, неапісальна таямнічае”.
Калі Уршуля Ледухоўская памерла 9 мая 1939 года ў Рыме, людзі гаварылі: «Памерла святая…». Ян Павел ІІ у 1983 г. беатыфікаваў маці Уршулю, а 18 мая 2003 года далучыў яе да ліку святых паўсюднага Касцёла.
У наш час Кангрэгацыя налічвае больш 800 сясцёр, якія працуюць у сотнях супольнасцяў, у 14 краінах, на 5 кантынентах: у Польшчы, Італіі, Францыі, Германіі, Фінляндыі, Украіне, Расіі, Канадзе, Аргенціне, Бразіліі, Балівіі, Танзаніі, Філіпінах.
Дзейнасць манахінь уршулянак узнавілася і ў Беларусі. У Мінску дзейнічае Хрысціянскі сацыяльны цэнтр «Місіі добрага самараніна пад апекай Святой Уршулі Ледухоўскай», дзе робяцца сотні важных і добрых спраў, так як запаведавала святая: “Жыць у згодзе з усімі, стаць, паводле слоў Апостала, «усім для ўсіх» і каб весці ўсіх да Хрыста”.
Артыкул падрыхтаваў Павел КАРАЛЁЎ,
супрацоўнік дабрачыннай місіі Добрага Самараніна пад апекай Св. Уршулі Ледухоўскай.
Здымкі прадастаўлены аўтарам.