Крок у полымя

Працягваем серыю артыкулаў пра святых і благаслаўлёных, якія служылі Богу і людзям на беларускай зямлі ў розныя перыяды гісторыі краю. Няхай іх жыццё, якое стала сімвалам ахвярнасці дзеля любові да бліжняга, нараджае ў нашых сучаснікаў гарачае імкненне праяўляць міласэрнасць ў адказ на жорсткасць, абуджае праяўленні чалавечнасці ў чалавеку.

 

 

 

martyrs Rosica80 гадоў таму, у лютым 1943 г.,  жудасная трагедыя палыхнула  языкамі вогнішчаў у вёсцы Росіца, забраўшы жыцці 1528  мясцовых жыхароў. Са сваім “статкам” крок у полымя зрабілі айцы-марыяне Антоній Ляшчэвіч і Юрый Кашыра. Маглі адыйсці, карнікі давалі ім такую магчымасць,  – не адыйшлі.

У 1999 годзе Св. Ян Павел II падчас урачыстай беатыфікацыі, якая адбылася ў Варшаве, вынес на алтар хвалы Божай  108 мучанікаў, у ліку якіх святары Антоній Ляшчэвіч і Юрый  Кашыра.

 

Пад дахам касцёла

 Вёска Росіца, што знаходзіцца ў Верхнядзвінскім раёне Віцебскай вобласці на мяжы з Латвіяй, вядома з 1599 года. Першыя звесткі аб існаванні касцёла ў ёй адносяцца да 2-й паловы XVI ст. У 1778 г. тут быў узведзены невялікі драўляны храм. У 1906 г. паўстаў новы касцёл з цэглы, у раманскім стылі, асвечаны 20 студзеня 1911. У гады Другой сусветнай вайны ён  стаў маўклівым сведкаю веры, трагедыі мясцовых хрысціянаў і подзвігу ягоных святароў.

Пасля бальшавіцкай рэвалюцыі 1917 г. касцёл быў зачынены. Евангелізацыя распачалася нанава значна пазней, калі арцыбіскуп віленскі  Рамуальд Ялбжыкоўскі пачаў накіроўваць у гэты бок святароў і сясцёр законных, заахвочваючы апошніх арганізаваць катэхізацыю сярод насельніцтва.  Выбухнула Другая сусветная вайна. Нямецкія войскі шпарка ішлі на ўсход, пакідаючы за сабою смерць, страх і адчуванне новай трывогі. Менавіта ў гэты цяжкі час, у лістападзе  1941 года ў Росіцу прыбылі ксёндз Антоній Ляшчэвіч і першыя сёстры-эўхарысткі.

Летам 1942 года ўзмацніўся рух савецкіх партызан у краі. Перад Святам Божага Нараджэння пробашч Росіцкай парафіі кс. Антоній Ляшчэвіч атрымаў папярэджанне, што хутка можа дайсці да карнай аперацыі супраць партызан і мясцовых, якія іх падтрымліваюць; бяспечней будзе, калі сёстры і святары пакінуць гэтую мясцовасць. Ксян-дзы сабраліся ў Друі (30 км ад Росіцы) і прынялі рашэнне: няхай кожны ксёндз і кожная сястра вырашаюць гэтае пытанне для сябе самі, хоць іх кіраўнікі і настойвалі, каб яны адыйшлі. Святары разумелі, што не могуць пакінуць паству ў такі адказны  час. Сёстры таксама пастанавілі застацца з ксяндзамі  і вернымі.

Дзесьці ў палове лютага 1943 года ў Друі  пачаў кватэраваць нямецкі штаб, а ў Росіцы з’явіліся аддзелы  карнай экспедыцыі. Пад дуламі аўтаматаў гітлераўцы зганялі людзей у касцёл, а іх хаты палілі, “каб не засталіся партызанам”. На працягу пяці дзён пад дахам касцёла было сабрана 5000 пакутнікаў – паўраздзетых, галодных і хворых, старых і малых, цяжарных жанчын і немаўлят, якія чакалі на свой “прысуд” ад  фашыстаў. Ксяндзы з усіх сіл падтрымлівалі арыштаваных – з  імі маліліся, хрысцілі неахрышчаных, спавядалі, вянчалі тых, хто быў няшлюбны, прымалі вызнанне веры каталіцкай ад праваслаўных.  Святарам можна было пакінуць памяшканне, і яны выходзілі, каб вярнуцца да пакутнікаў з хлебам ці  іншым харчам. На  просьбу айца Ляшчэвіча сёстры   былі  звольненыя   і, урэшце,  пакінулі касцёл.  Ксяндзы – засталіся…

 

Каб камяні маглі гаварыць…

а. Антоній Ляшчэвіч

а. Антоній Ляшчэвіч

Айцец Антоній Ляшчэвіч нарадзіўся ў 1890 годзе ў вёсцы Абрамаўшчына Войстамскай парафіі каля Вілейкі. З малых гадоў быў моцна пільным і здольным да навук. Скончыў вышэйшую духоўную семінарыю ў Санкт-Пецярбургу. 13 красавіка 1914 года прыняў святарскае пасвячэнне.

Пасля прыміцыйных урачыстасцей маладога святара накіравалі на Далёкі Ўсход,  адкуль вярнуўся амаль праз 25 гадоў. У першы год святарскай  службы а. Антоній працаваў  вікарыем у Іркуцку, пасля ў Чыце – вікарыем, настаўнікам і прэфектам адразу ў трох школах. У 1917 г. быў скіраваны ў польскую парафію  Св. Станіслава ў Харбіне, дзе служыў 12 гадоў. Спачатку быў настаўнікам лацінскай мовы і рэлігіі ў філіяльных харбінскіх школах і ў польскай гімназіі імя Генрыка Сянкевіча..  Разам з 17 праваслаўнымі прыходамі, дзе служылі больш за 100 святароў, існавала адна каталіцкая парафія  Святога Станіслава, дзе Антоній і распачаў працу ў якасці вікарыя.

У 1924 г. уладзівастоцкі біскуп Карл Слівоўскі ўтварыў новую парафію Св.  Язафата Кунцэвіча і даверыў яе а. Антонію Ляшчэвічу.  Адразу ж пасля прызначэння а. Антоній распачаў будоўлю храма – 5 верасня 1924 г. заклаў падмурак новай святыні, а 15 чэрвеня 1925 г. збудаваны з кедра храм быў асвечаны. Як толькі каля новага касцёла ўзвялі дом для святара, а. Антоній арганізаваў у ім школу для бедных дзяцей.

У 1937 годзе а. Антоній уступіў у супольнасць айцоў-марыянаў, праз год прыехаў у Друю. Прадчуваючы рэальную пагрозу  палітычных рэпрэсій над беларускімі святарамі, кс. Ляшчэвіч выехаў у марыянскі законны дом у Вільні.

24 жніўня 1939 года  вярнуўся ў Друю, маючы багаты вопыт душпастырскай службы. Святара,  аднак, чакаў іншы лёс.

…16 лютага 1943 года распачалася  пацыфікацыйная акцыя. Гітлераўцы “класіфікавалі” няшчасных: асобы маладыя і моцныя былі адпраўлены ў канцлагер Саласпілс, пад Рыгу, а старых, нямоглых,  дзяцей і  цяжарных жанчын на падводах і санях вывозілі ў драўляныя будынкі, дзе  іх замыкалі. На наступны дзень айца Ляшчэвіча пасадзілі разам з іншымі на сані і павезлі на чале доўгай калоны па дарозе на месца казні. Праз некаторы час  у Росіцы раздаліся стрэлы, запылалі вогнішчы, дзе зажыва гарэлі людзі. Паселішча было спалена  датла, ацалеў толькі касцёл – нямы сведка веры і пакуты.

Каб камяні маглі гаварыць…

 

“Дзе браты мае паміраць будуць…”

а. Юрый Кашыра

а. Юрый Кашыра

Юрый Кашыра нарадзіўся ў 1904 годзе ў вёсцы Александрова каля Забалоцця ў беларускай праваслаўнай сям’і з уніяцкімі каранямі. Бацькі яго былі земляробамі. У 1907 годзе  яго маці прыняла каталіцтва. Калі Юрыю споўнілася 18 гадоў, ката-ліцтва прыняў і ён.

Хлопец рана страціў бацькоў і выхоўвалі яго блізкія родныя, якія жылі і працавалі у суседняй з Друйскай парафіяй – у Багданава. Падрастаючым вясковым юнаком заняўся вікарый  кс. Віталіс Хамёнэк, які прыбыў адразу пасля пасвячэння ў Друю. Падобна, што менавіта гэтае спатканне  вызвала ў Юрыя прагнае жаданне ўступіць у кляштар марыянаў у Друі, які адкрыўся ў 1923 годзе. Праз год звярнуўся ў кляштар. Пасля кароткіх выпрабаванняў стала зразумела, што у Юрыя ёсць  усе здольнасці да навукі, і ён быў прыняты ў гімназію ў Друі. 2 жніўня 1926 года пастрыжаны ў манахі. Навіцыят адбываў у Друі, якім кіраваў айцец Андрэй Цікота.  Для атрымання багаслоўскай і філасофскай  адукацыі быў накіраваны ў Рым, а пасля вяртання  ў Беларусь  зноў быў накіраваны на вучобу ў Віленскую  духоўную семінарыю. Пасля сканчэння яе  атрымаў дыяканскую, а ў чэрвені 1935 года – і прасвітарскую хіратонію. Працаваў  у Вільні  і Друйскай гімназіі з ордэнскай моладдзю катэхізатарам, таксама займаўся  выхаваннем семінарыстаў.

У маі 1938 года кіруючыя польскія ўлады  за яго прабеларускую дзейнасць адаслалі яго і іншых айцоў-марыянаў з забаронай пражываць на памежжы і з забаронай вяртання назад.  Накіраваліся яны адразу да Вільна, пасля – да сваіх субратоў у Варшаву. На пачатку жніўня таго ж года кс. Юрый Кашыра быў прызначаны  кіраўніком кляштара марыянаў у Расне, а таксама рэктарам мясцовага касцёла Св. Ганны. Пасля таго, як у 1939 годзе бальшавікі занялі Расну, вандраваў па розных  манастырах Беларусі і Літвы.

Спадзяючыся на дэпартацыю ў Сібір, перапісаў з Мшалу тэкст супольнай імшы, прысвечанай Маці Божай, вывучыў яго на памяць, каб у турме ці ў ссылцы мог цэлебраваць св. Імшу. Меў дзіўнае прадчуванне трагічных здарэнняў. Ад бальшавікоў, аднак, ацалеў, хаваючыся, падобна іншым марыянам, у добрых людзей.

Праз год панавання немцаў на Літве і Беларусі, у ліпені 1942 года, кс. Кашыра з’явіўся ў Друі. У той час прабываў там і ксёндз Антоній Ляшчэвіч, які ў Росіцы і ваколіцах, на перадваенных савецкіх тэрыторыях вёў евангелізацыю сярод насельніцтва, пазбаўленага магчымасці вызнаваць сваю веру. Ён забраў з сабою ў Росіцу ксяндза Юрыя. Абодва былі выхадцамі з гэтых мясцінаў,  абодва ведалі мову польскую, беларускую і рускую, абодва маглі зразумець кожнага. Кс. Ляшчэвіч ездзіў і засноўваў новыя пункты місійныя, адкрываў пазамыканыя капліцы. Кс. Кашыра працаваў на месцы ў Росіцы.

…16 лютага  1943 г. распачалася  пацыфікацыйная акцыя. Людзей  пачалі зганяць групамі ў касцёл  і “класіфікаваць” няшчасных. Ксяндзам гітлераўцы давалі магчымасць выйсці жывымі і вольнымі. “Дзе браты мае паміраць будуць, – там буду і я”, – адказаў  на прапанову  Юрый  Кашыра.

17 лютага загінуў кс. Ляшчэвіч. Познім вечарам вярнуўся кс. Кашыра, якога гітлераўцы забралі раней, чым кс. Антонія, і сказаў сёстрам: “Ксяндза  Ляшчэвіча ўжо няма. Заўтра не будзе і мяне”. Усю ноч чуваў, ляжаў крыжам і маліўся. Сястра  Ядвіга Вішута ўспамінала: “Кс. Кашыра 18 лютага прынёс з касцёла Найсвяцейшы Сакрамэнт і раздаў нам. У 10 гадзін яго забралі, прыказалі сесці на адну з фурманак. Развітаўся з намі, павярнуўся ў бок Друі і сказаў: “Маліцеся і перапрашайце Бога за мае грахі, бо ўжо за некалькі хвілін я стану  перад  Судом Божым…”. Ехаў на першым возе. Выехалі на гару  і павярнулі направа. Праз хвіліну выбухнуў агонь і ўся хаціна гарэла…”.

...Напрыканцы набажэнства працэсія ад касцёла накіроўваецца да месца пакутніцкай смерці, дзе ўсталяваны крыж. Каб асабіста пакланіцца.

…Напрыканцы набажэнства працэсія ад касцёла накіроўваецца да месца пакутніцкай смерці, дзе ўсталяваны крыж.
Каб асабіста пакланіцца.

Кс. Кашыра быў замкнёны разам з іншымі асобамі ў драўляным доме, які належаў сям’і Хадзюк, недалёка ад галоўнага тракту, і ўсё гэта бачыла дачка гаспадыні  – Лідзія, якая аплаквала сваю, таксама зажыва спаленую маці. Ацалелыя людзі, якім ўсё ж удалося ўцячы ад карнікаў, праз некалькі дзён, ноччу пахавалі астанкі замардаваных у склепе спаленага дому. На месцы вогнішча быў знойдзены  абгарэлы  працэсійны крыж, з якім кс. Юрый Кашыра зрабіў крок у полымя, і абгарэлая рука, у якой быў заціснуты  ружанец.

 

Памяць

Подзвіг святароў Антонія Ляшчэвіча і Юрыя Кашыры ў Росіцы – узор абароны веры і вернікаў. “Ніхто не  мае большай любові за тую,  калі хто жыццё сваё аддае за сяброў сваіх” (Ян 15, 13). Слухаць і чытаць пра іх – гэтага мала. Мала проста наведаць Росіцу. Нашчадкі ахвяраў ваеннага ліхалецця, шматлікія пілігрымы і вернікі з розных куткоў рэспублікі, іншых краін два разы на год прыязджаюць, каб асабіста пакланіцца праху згарэўшых і загінуўшых, прайсці ад касцёла тым крывавым шляхам, якім ішлі насустрач сваёй смерці людзі восем дзесяцігоддзяў таму…

Кажуць, Росіца мяняе людзей.

 

 

 

Артыкул падрыхтаваны з выкарыстаннем  працы ks. Jan Bukowicz MIC  “Swiadkowie  wiary “,

Варшава,  2001.   


 

Артыкулы, блiзкiя па сэнсу:

Добавить комментарий