Працягваем серыю артыкулаў пра святых і благаслаўлёных, якія служылі Богу і людзям на беларускай зямлі ў розныя перыяды гісторыі краю. Няхай іх жыццё, якое стала сімвалам ахвярнасці дзеля любові да бліжняга, нараджае ў нашых сучаснікаў гарачае імкненне праяўляць міласэрнасць у адказ на жорсткасць, абуджае праяўленні чалавечнасці ў чалавеку.
“Я вас любіў бясконца”
5 чэрвеня – дзень малітвы аб беатыфікацыі Слугі Божага біскупа Зыгмунта Лазінскага
з нагоды 153-й гадавіны з дня нараджэння.
З біяграфіі
Зыгмунт Лазінскі нарадзіўся ў чэрвені 1870 г. ў Бараціне пад Наваградкам у шляхецкай сям’і.
Будучы святар з вялікім хрысціянскім запалам ў дапамозе бліжнім навучанне сваё пачаў у сярэдняй школе ў Варшаве, завяршыў у Санкт-Пецярбургу. У 1891 г. скончыў там Вышэйшую духоўную семінарыю са ступенню магістра тэалогіі. 23 чэрвеня 1895 г. атрымаў святарскае пасвячэнне. З 1895 г. працаваў выкладчыкам біблеістыкі і гамілетыкі ў Санкт-Пецярбургскай вышэйшай духоўнай семінарыі, а таксама ў адной з гарадскіх гімназій. 17 лістапада 1898 г. царскім урадам Зыгмунт Лазінскі быў адпраўлены ў зняволенне ў манастыр у Аглоне на 3 гады «за польскі патрыятызм», адкуль у 1900 г. быў вызвалены. Пасля працаваў вікарыем у Смаленску, Туле, Рызе, з 1904 года – адміністратарам філіяльнага касцёла Узвышэння Святога Крыжа ў Мінску, а з красавіка 1905-га – пробашчам катэдральнага касцёла ў Мінску. З 1906 г. аднавіў дзейнасць выкладчыка біблеістыкі і габрэйскай мовы ў Санкт-Пецярбургскай вышэйшай духоўнай семінарыі. Працягнуў навучанне ва ўніверсітэтах Італіі (Рым), Германіі і Святой Зямлі.
У лістападзе 1917 г. Зыгмунт Лазінскі быў менаваны біскупам адноўленай Мінскай дыяцэзіі. У 1918 годзе 10 кастрычніка ён адкрыў у Мінску Ніжэйшую, а пасля і Вышэйшую духоўную семінарыі. У снежні 1918 г. з прыходам у Мінск Чырвонай Арміі біскуп Лазінскі пяць месяцаў хаваўся ад арышту ў лясах, не пакідаючы пры гэтым служэння і кіравання дыяцэзіяй, за што бальшавікамі была прызначаная за яго галаву вялікая ўзнагарода. У жніўні 1919 г. з прыходам у Мінск польскіх войскаў вярнуўся ў горад і працягнуў служэнне. Пасля вяртання Чырвонай Арміі адмовіўся падпісваць дэкларацыю аб прызнанні савецкай улады, заявіўшы, што будзе змагацца з камунізмам, які прыносіць бязбожнасць і бяспраўе, за што 1 жніўня 1920 г. быў арыштаваны па абвінавачванні ў «контррэвалюцыі». Праз 10 дзён пад ціскам мясцовых каталікоў быў вызвалены. 4 верасня 1920 года біскупа Лазінскага зноў арыштавалі, утрымліваўся ён ў Мінскай турме, пазней быў пераведзены ў Маскву і заключаны ў Бутырскую турму. Праз 11 месяцаў быў вызвалены дзякуючы намаганням польскага ўрада.
2 снежня 1925 г. Лазінскага пры-значылі біскупам новастворанай Пінскай дыяцэзіі і кіраваў ён ёю да канца свайго зямнога жыцця. У гэты час ён выкладаў біблеістыку, матэматыку і гуманітарныя прадметы ў заснаванай ім жа Вышэйшай духоўнай семінарыі ў Пінску. Біскуп Лазінскі аддана падтрымліваў “усходні гурток” у Пінскай семінарыі, быў ініцыятарам унійных канферэнцый, на якія з’язджаліся выкладчыкі многіх вышэйшых духоўных семінарый. Яго погляды пра магчымасць ужывання беларускай мовы ў набажэнствах станавіліся аб’ектам вострай крытыкі, а справа пашырэння рэлігійнай уніі не заўсёды знаходзіла разуменне ў польскім грамадстве і сярод яго акружэння. Усё сваё жыццё Зыгмунт Лазінскі шмат пісаў і друкаваўся.
Настаўнік – ва ўспамінах вучня
У 1999 годзе ў Любліне выйшла кніга “Trzeba zostac” (“Трэба застацца”), аўтарам якой быў кс. Станіслаў Рыжко, былы выпускнік Вышэйшай духоўнай семінарыі ў Пінску (кніга ўбачыла свет пасля смерці аўтара). У семінарыю Станіслаў Рыжко паступіў на трэцім годзе яе існавання, г.зн. у 1928 г. і аказаўся пад выхаваўчым уплывам Слугі Божага Зыгмунта Лазінскага. Таму яго кніга – яскравы збор сведчанняў удзячнага вучня пра свайго настаўніка – пра чалавека вялікага розуму, энцыклапедычных ведаў, эрудыта і паліглота, які валодаў 12 мовамі, вылучаўся добрымі арганізатарскімі здольнасцямі, вялікай ахвярнасцю для бедных і сціпласцю асабістага жыцця.
Ксёндз біскуп жыў у будынку Вышэйшай духоўнай семінарыі, таму алюмны сустракаліся са сваім кіраўніком вельмі часта, віталіся: «Няхай будзе пахвалёны Езус Хрыстус!». А размова пачыналася са зварота «Prosze Pasterza…» або «Prosze Ojca…». Калі хто-небудзь звяртаўся да яго «Эксцэленцыя», то вялікага задавальнення ў кс. біскупа гэта не выклікала. Спатканні з алюмнамі мелі характар не столькі «суседскі», колькі айцоўскі – выхаваўчы, напоўнены вялікім клопатам пра іх.
У індывідуальнай размове кс. біскуп звяртаўся да алюмна па імені; браў яго пад руку і запрашаў да размовы, садзячы алюмна побач з сабою, напрыклад, на лаўцы ў семінарыйным садзе; даручаў якую-небудзь сакратарскую працу ў сваім пакоі; браў з сабою ў паездку на маторцы па возеры ад Пінска да Зарэчча, на кананічныя візітацыі і парафіяльныя ўрачыстасці. Калі была ў тым неабходнасць, умела абараняў алюмна, не прыніжаючы аўтарытэту таго, хто «нападаў». Знаходзячыся з семінарыстамі, далікатна вучыў іх разважаць над фактамі, расказваючы ім пра розныя здарэнні, прачытаныя сюжэты, апісанні. Быў чалавекам добразычлівым, вясёлым, з вялікім пачуццём гумару, а смяяўся часам так, што ў яго нават падалі акуляры.
Бацькоўскі клопат пра клерыкаў з боку кс. біскупа Зыгмунта Лазінскага праяўляўся ва ўсім і на кожным кроку. Па-першае, прымаў у семінарыю малодшых і старэйшых хлопцаў, часам мужчын сталага ўзросту, а таксама тых, каго адлічылі з іншых семінарый. Па-другое, браў на сябе клопат суправаджаць іх (падчас вучобы), выстаўляючы патрабаванні і прадастаўляючы ўмовы, неабходныя для іх выканання.
Дбаў пра здароўе алюмнаў, пра іх харчаванне. «А між тым у першыя гады дрэнна было з ежаю, – успамінае кс. Рыжко. – Сухі хлеб і чорная кава, часам забеленая малаком, – гэта было сняданнем. Аднойчы я спазніўся (бо служыў на святой Імшы) і застаў кс. біскупа за сталом выкладчыкаў. Павітаўшыся з ім, я ўзяў хлеб і каву і сеў за адзін з нашых сталоў. Раптам падышоў да мяне кс. біскуп з талеркаю, на якой ляжалі лустачкі каўбасы ці нейкай вяндліны, якую ён узяў са стала выкладчыкаў, і пачаставаў мяне. Так рабіў, відавочна, і для іншых маіх калег».
Пра адзенне клерыкаў кс. біскуп клапаціўся таксама. “Аднойчы, – сведчыць кс. Рыжко, – я быў прызначаны суправаджаць біскупа да Брэста. Было моцна холадна. Я ў лёгкай ясёнцы выйшаў да таксоўкі, якою павінны былі ехаць да станцыі. Ўбачыў мяне кс. біскуп: “Адзенься лепей, адзень паліто!”. “Паліта я не маю”, – адказаў я. Тады ён вярнуўся да свайго памяшкання, знайшоў нейкае паліто і заставіў мяне адзець. Калі вярнуліся з Брэста, сказаў, каб насіў яго, пакуль не буду мець лепшага. Тым часам звярнуўся да мяне кравец Куна, зняў з мяне меркі і перарабіў тое паліто для мяне, з прышпільваным каракулевым каўняром, старым, але добрым. Заплаціў краўцу, вядома ж, кс. біскуп, а я атрымаў пераробленае, але цэлае і добрае паліто”.
Кс. біскуп выхоўваў семінарыстаў стылем свайго жыцця, не ўтойваў меркавання пра іх, і выказванні яго западалі ў душу выхаванцаў. Вучыў “Братняй дапамозе”.
Семінарысту, як і кожнаму студэнту, патрэбны грошы на штодзённыя выдаткі. У семінарыі былі і хлопцы з бедных сем’яў. Кс. біскуп аказваў ім фінансавую падтрымку. Рабіў ён гэта з вялікім пачуццём выхавацеля, даручаючы, напрыклад, перапісаць свой рэферат, каб аддаць яго ў друк: «Калі падрыхтуешся да заняткаў і будзеш мець час, зайдзі да мяне; тут я маю сёе-тое перапісаць, дапаможаш мне. За гэтую дапамогу кс. біскуп перадаваў алюмну грошы праз «Братнюю дапамогу». Думаецца, такім чынам ён выхоўваў здольнасці да творчай працы, а перадаючы алюмнам грошы не непасрэдна ў рукі, але праз «Братнюю дапамогу», выхоўваў удзячнасць і заснаваў сістэму фінансавай падтрымкі ў будучым бедных клерыкаў і святароў, што працуюць у небагатых парафіях, праз пасрэдніцтва той дыяцэзіяльнай установы, заснавальнікам якой быў сам.
Дзесяць фраз з Евангелля
Біскуп Зыгмунт Лазінскі чытаў лекцыі па Святым Пісанні. Дазваляў карыстацца Бібліяй, якая была выдадзена Біблійным таварыствам, таму што каталіцкае выданне знайсці было цяжка. Патрабаваў добрасумленных ведаў, ставіў тройкі, а часам нават і тройкі з трыма мінусамі. З-за таго, што біскуп павінен быў выконваць абавязкі ардынарыя, часта яго лекцыі не адбываліся.
Ужо падчас вывучэння філасофіі часам даваў алюмнам практыкаванні, для выканання якіх патрэбна было папярэдняе чытанне Евангелля. Адно з такіх практыкаванняў заключалася ў выбары дзесяці фраз з Евангелля, якія найбольш падабаліся алюмну. З кантэксту ўспамінаў можна заключыць, што гэтае практыкаванне, магчыма, служыла кс. біскупу таксама для разумення духоўнасці алюмна або нават яго паклікання, паколькі аднаму алюмну, пасля таго, як выслухаў яго фразы, выпісаныя з Евангелля, задаў пытанне: «Калі хочаш, то скажу, што я думаю пра цябе». А калі атрымаў згоду – сказаў: «Здаецца мне, што твой шлях іншы, чым у тваіх калег». Пачырванеўшы, алюмн адказаў: «Можа быць…». І на самай справе, пасля заканчэння курса філасофіі пакінуў семінарыю.
Моцна жаданымі для вернікаў былі візітацыі, падчас якіх прымалі біскупа З. Лазінскага вельмі сардэчна. Падчас св. Імшы ён прамаўляў гамілію, у той час як навуку перад удзяленнем Сакрамэнту бежмавання гаварыў хто-небудзь са святароў.
У адной з парафій перад ад’ездам загаварыў з вернікамі на беларускай мове: «Звярнуліся да мяне некаторыя католікі і прасілі, каб даў ім дазвол спяваць песні па-беларуску, так што скажыце цяпер: як хочаце вы?». Але і мужчыны, і жанчыны пачалі крычаць: «Хочам па-польску, па-польску!»… Тады кс. біскуп сказаў: «У сувязі з гэтым няхай у вас усё будзе так, як было. А калі нехта хоча спяваць пабожныя песні па-беларуску, то няхай спявае». Несумненна, што тое, як біскуп Лазінскі праводзіў кананічную візітацыю, а таксама розныя сітуацыі, што ўзнікалі падчас яе, былі для клерыкаў асаблівымі лекцыямі па пастаральнай тэалогіі.
У святле ўспамінаў кс. Станіслава Рыжко, кс. біскуп З. Лазінскі паўстае перад намі як вялікі пастыр. Чалавек веры і апостал, які рэалізоўваў сваё пакліканне без кампрамісаў, клапоцячыся аб сваёй дыяцэзіі ажно да слёз.
Пад канец жыцця біскуп скіраваў да верных наступныя словы: “Заданнем маім было весці вас да неба, дзеці мае! Вельмі нямогла служыў я вам; ні словам, ні прыкладам не ўмеў я быць правадыром, якім трэба было быць. Даруйце мне мае правіны… Але я вас любіў бясконца і аддана прагнуў аддаць за вас усё маё жыццё, і заўсёды прасіў Пана Езуса, каб дазволіў мне за вас пакутваць, і пакутамі выслужыць Касцёлу тое, чаго не магла здабыць для Яго мая няўдольная праца”.
Біскуп Зыгмунт Лазінскі памёр у Пінску ў Вялікую Суботу, напярэдадні Вялікадня, 26 сакавіка 1932 года. Быў пахаваны ў мясцовым катэдральным касцёле, дзе саркафаг з яго целам спачывае па сённяшні дзень у адмысловай капліцы. Народнае ўшанаванне мошчаў біскупа пачалося адразу пасля яго смерці, а ў 1957 годзе распачаўся яго беатыфікацыйны працэс.
Артыкул падрыхтаваны па старонках Internet і з выкарыстаннем успамінаў кс. Станіслава Рыжко.