“…Немагчыма ведаць пра ўсіх святых і благаслаўлёных, кананізаваных і беатыфікаваных, але нам, каталікам, проста немагчыма не ведаць пра Слугу Божую Ванду Банішэўскую – сястру з Кангрэгацыі Сясцёр ад Анёлаў”, – пісала ў лістападаўскім нумары летась Галіна Таўлуй. А пасля ў рэдакцыю пазваніла Тэрэса Запруцкая з Мінска з просьбай распавесці пра благаслаўлёную больш падрабязна, і наша аўтарка згадзілася на прадаўжэнне ўзнятай тэмы.
(Працяг. Пачатак у №№ 11 – 2021, 02,03,04,05,06,07-08,09,10 – 2022).
Турэмны дзённік сястры Ванды
Тэкст турэмнага дзённіка сястры Ванды, у адпаведнасці з яе воляй, павінен быў заставацца ў строгай таямніцы аж да самай яе смерці.
10 жніўня 1958 года, у нядзелю, пасля споведзі сястра Ванда прысягнула духоўнаму кіраўніку ў Божае Імя, што будзе яму паслухмянай у справе, якая датычыцца напісання турэмнага дзённіка пад назвай “Чысцец”.
“У Імя Айца, і Сына і Духа Святога. Амэн. Пачынаю пісаць “Чысцец” ад знаку Святога Крыжа, каб напісаць так, як хоча Езус, і ў адпаведнасці з наказамі майго духоўнага кіраўніка кс. Часлава Барвіцкага. І Цябе, Маці Божая, прашу аб дапамозе і святле Духа Святога ў кіраванні гэтым пяром пад Тваю, Езу, дыктоўку.
“Чысцец”- турма. 1950 – 1956 гады
На Вялікдзень, 9 красавіка 1950 года, сёстры ў Прыцюнах ўставалі ў тры гадзіны раніцы, каб пайсці ў Буйвідзы на рэзурэкцыйную св. Імшу. Першай прачнулася сястра Стаха Мікалайчык і, адчыняючы дзверы, жудасна ўскрыкнула ад страху. Было яшчэ даволі цёмна, і яна не распазнала людзей, якія набліжаліся да іх дому. Адзін чалавек уварваўся ў пакой, а іншыя схапілі сястру за рукі, сілай упіхнулі назад у дом. Трое адразу зацікавіліся гаспадыняй сястрой Разаліяй Родзевіч. Распачалі вобыск, сцвярджаючы, што ў доме сясцёр знаходзіцца злодзей, які ў гэтых людзей украў 20 тысяч. На самой жа справе шукалі яны ксяндза Зомбка, якога і знайшлі ў другім доме. У ксяндза акурат знайшлі і ўсе паперы і дакументы, на аснове якіх пазней былі раскрытыя і наша згуртаванне, і асобы з ім звязаныя.
У тыя дні знаходзілася ў нас Ханя Дубавік, якая, на шчасце, нічога не ведала, што ў нас хаваецца ксёндз Зомбэк. Ханю адразу затрымалі, а пры арышце ксяндза Зомбка яе ўзялі як сведку. Праўда, праз пару дзён допыту яе адпусцілі. Ксяндза Зомбка і сястру Рузю арыштавалі адразу. Іх забралі ў аўтобус, у якім прыехала шмат савецкіх вайскоўцаў і міліцыянераў. Пазней забралі таксама і Ханю Дубавік. Гэта здарылася а дванаццатай гадзіне дня.
Я спытала Ўваскрослага: “Што здарылася? Дзе Ты?”. І пачула ў адказ: “Смутак твой цяпер будзе адпавядаць смутку чысцовых душ. Ён будзе працягвацца каля шасці год. У гэты час пройдзеш праз блюзнерствы, падобныя да пякельных блюзнерстваў. Але ты заставайся пры Мне. Я буду з табой. Я пашлю табе анёлаў-суцяшальнікаў. Будзеш яшчэ больш спакушана, але з ласкай Маёй Маці павінна перамагчы…
Пасля гэтых слоў Езуса было яшчэ штосьці важнае, але я не магла ахапіць гэта словамі і ўтрымаць у памяці. Потым пачалі прыходзіць суседзі. Яны разбіралі і хавалі па розных кутках нашыя рэчы. Мяне спыталі аб прычыне майго спакою. Суседзі прапаноўвалі мне схавацца. “Не!” – адказала я.
Пачала Ружанцовую малітву, прыняла Езуса духоўна ў сваё сэрца. Узбудзіла акты жалю, веры, надзеі і любові. Адчувала прысутнасць Езуса, але боль у душы замяняўся трывогай перад прадказаным Езусам “зямным чысцом” і перад пякельнымі блюзнерствамі. Разважала над тым, ці змагу быць вернай ласкам і ці вытрымаю ўсе выпрабаванні. І такім чынам прайшоў першы дзень Вялікадня.
Ноччу ні адна з нашых сясцёр не магла заснуць. Я старалася больш маліцца, але Езус замаўчаў. У маёй душы адбылося нейкае перамяненне. Нават цяпер не магу яго асэнсаваць.
Другі дзень Вялікадня прайшоў так, быццам бы ўсё тое, што здарылася ўчора, было няпраўдай і толькі фантазіяй. Падчас разважанняў зразумела, што я прыгатавана да нейкай вялікай ахвяры. Разумею Езуса імгненна. Адчуваю больш сіл і ўпэўненасці ў тым, што вытрымаю выпрабаванні. Прысутнасць Езуса становіцца больш жывой, але гэтая прысутнасць нараджае яшчэ больш моцны смутак. Часам прыходзяць страшныя думкі, звязаныя з тым, што гэта менавіта мая віна ў тым, што арыштаваныя ксёндз Зомбэк, сястра Разалія і Ханя. Такія думкі мяне нават горш мучылі, чым пазнейшае біццё галавой аб сцяну або кіданне на зямлю (маю на ўвазе допыты).
На трэці дзень Вялікадня, 11 красавіка 1950 года, а трэцяй гадзіне пасля абеду прыехаў грузавік з салдатамі. Былі сярод іх і двое ў цывільным. Адзін з іх аказаўся маім следчым. Яны прыехалі мяне арыштаваць. Адзін з іх адразу загадаў, каб я паказала сховішча кс. Зомбка. Калі я выйшла з дому, ён загадаў мне стаць побач з салдатам з вінтоўкай. У той момант другі цывільны нас сфатаграфаваў. Потым яны сфатаграфавалі ўсё сховішча, кожны яго куточак. Пасля мне загадалі ўзяць з сабой коўдру, патлумачыўшы, што збіраюцца арыштаваць мяне толькі на адну ноч, каб удакладніць некаторыя дэталі ў дачыненні да кс. Зомбка і сястры Рузі.
Калі я развітвалася з сёстрамі, адзін з цывільных сказаў, што заўтра я вярнуся дадому, і даў сёстрам адрас: г. Вільня, вуліца Ахвярная, Міністэрства дзяржаўнай бяспекі. Па гэтым адрасе, як сказаў цывільны сёстрам, я буду знаходзіцца. Я паехала, але не ўсведамляла, што ад’язджаю назаўсёды. Па дарозе заехалі ў Неменчыну, дзе знаходзіліся сястра Рузя і Ханя Дубавік ад першага дня Вялікадня. Мяне ж адразу павезлі ў Вільню. Па дарозе я малілася і зноў пытала Езуса: “Што здарылася? Куды нас вязуць?”. Цішыня… Цішыня ў душы. Разумею Бога духоўна, ужо зусім інакш, як разумела да гэтага часу. Цяпер разумею больш імгненна, а гэта ўзмацняе яшчэ больш балючы смутак па Езусе.
Пачынаю разважаць пра жыццё Езуса з Вязніцы Табернакулюма. Разумею, што цяпер Езус хоча дзяліцца са мной не цярпеннем Крыжа, але цярпеннем у Эўхарыстычнай Вязніцы. Я атаясамліваю мой смутак са смуткам Езуса.
Імгненна разумею жыццё Езуса сярод нас, у нашых касцёлах. Чую Яго словы: “Я застаюся вязнем аж да канца свету, да заканчэння існавання чалавецтва. А табе даю толькі некалькі год да канца твайго жыцця, каб сумавала па Мне”. Тады я няправільна зразумела гэтыя словы Езуса, бо ў турме не наступаў канец майго жыцця.
Пазней зразумела, што гэты смутак я буду адчуваць толькі ў турме, якая будзе падобная да чысца, а часам будзе падобная нават да пякельнай мукі.
Нас жа прывезлі ў Вільню, у Міністэрства дзяржаўнай бяспекі, на вуліцу Ахвярную. З аўтобуса мы выйшлі трое: сястра Рузя, Ханя і я. Ідучы, я абнялася і развітвалася з імі. Салдаты пачалі насміхацца над намі, казалі: “Вы ж разам будзеце жыць або вернецеся ў Прыціны”. Але, калі нас прывялі ў чатырохпавярховы дом, кожную павялі ў асобны пакой. Мяне завялі ў самы вялікі, дзе была мяккая канапа, і нават дазволілі прылегчы.
Бачачы, што маё жыццё цяпер павінна быць падобным да жыцця Вязня Любові, я не лягла , а прысела на стул. Праз момант у пакой увайшлі некалькі мужчын і пачалі з мяне насміхацца, прамаўляючы: “Святая…”. Скіравалі ў мой бок некалькі агідных слоў на рускай мове. Паколькі мову я добра не разумела, паклікалі нейкую габрэйку ў якасці перакладчыцы.
Дапытваць мяне пачалі ўначы з 11 на 12 красавіка. Пасыпаліся несправядлівыя абвінавачванні, брыдкія словы. Мяне білі па твары, білі нагамі пад калені.Упала на падлогу. Допыт прадаўжаўся да раніцы. На стале стаяў кубак з вадой. Прапанавалі папіць, я адмовілася, хоць і моцна хацела. Урэшце, адвялі ў малую камеру, дзе стаяла смуродлівая “параша”. Падумала тады, што хіба вось так адчувае сябе Езус у душах грэшнікаў. Потым у камеру ўвайшла жанчына і загадала мне распрануцца дагала. Я стала перад ёю голая. Прыгадаўся дзясяты прыпынак на Крыжовым шляху: “З Езуса знята адзенне…”. Тая жанчына штосьці крычала па-руску, я не разумела, а яна знімала з мяне крыжык, ружанец, медалікі, адабрала гумкі да панчохаў, шпількі для валасоў і шнуркі да чаравікаў. Я расплакалася, а жанчына крыкнула: “Не шумі, пойдзеш у карцар, там пазнаеш, дзе ракі зімуюць!”.
Пасля прыйшоў мужчына, унёс тапчан – без матраца і без падушкі.
Мне цяжка прыгадаць, што адбывалася са мной у першы турэмны дзень.Са слоў следчага ведаю, што ўрач зрабіў укол і сказаў, што адправіць у бальніцу. Але следчы загадаў, каб ляжала ў камеры.
Ад пад’ёму да адбою
ад Анёлаў у Хыліцах (Канстанцін-Язёрны). 2001 год
Два разы на допытах прайшла праз вялікія цярпенні. Адзін маёр, не ведаючы нічога пра мой стан здароўя, паступаў са мною па-зверску. Не дазволіў нават на хвіліну прысесці. Абражаў агіднымі і зняважлівымі словамі, біў нагамі пад калені, і я падала на падлогу. Праз некалькі дзён мяне прывезлі ў Лукішкі, дзе было некалькі турэмных карпусоў, у тым ліку спецыяльны блок для хворых. Менавіта там мяне і размясцілі.
Хварэла я на розныя хваробы: запаленне нырак, жоўцевага пузыра, на сэрца, грып, ангіну, часта траціла прытомнасць. А пад канец Адвэнту з’явіліся стыгматы на руках, нагах і на левым боку, якія ў пэўны час адкрываліся і крывавілі. Урачы акрэслілі стыгматы як невызначаную, незразумелую для медыцыны хваробу.
Калі я адчула сябе крыху лепей, санітаркі прыносілі мяне на насілках у бальнічную канцылярыю, дзе мяне дапытваў следчы. Урэшце, мне было сказана: “Ваша справа закончана”.
Калі я знаходзілася ў турэмным шпіталі ў вялізнай палаце хворых, старалася дапамагаць тым, хто больш цярпеў. Ім аддавала свае порцыі малака, масла і белага хлеба. Разам з іншымі хворымі адгаворвала Ружанец, што было сурова забаронена. І, калі пачыналіся вобыскі, то нашы ружанцы і крыжыкі, зробленыя з хлеба, забіралі і знішчалі. Але нягледзячы на гэта я працягвала рабіць сваё.
З прычыны гэтых розных хвароб я зрабілася больш смелай у адносінах да Езуса. Звярталася да Яго нават з дробязямі і гаварыла Яму ўсё. Звярталася таксама і да Маці Божай, да святых, да анёлаў. Мне было вельмі шкада маладых людзей, якія былі ўжо асуджаныя ваеннымі трыбуналамі на расстрэл.
Я ўсё прадстаўляла Небу. Скардзілася Езусу, што Ён маўчыць, а сілы цемры хапалі столькі маладых людзей, якія часта самі адбіралі сабе жыццё: выбівалі вокны і кавалкамі шкла рэзалі вены, а праз некалькі гадзін паміралі.
Праз некалькі месяцаў знахо-джання ў бальніцы ўрачы сказалі, што вылечыць зусім мяне не зможа ніякая медыцына, таму што я звышуражлівая на крыж. Крыж назвалі маім псіхозам.
У маёй палаце з’явілася некалькі псіхічна хворых жанчын, якіх я вельмі баялася і прасіла ўрачоў, каб мяне перавялі назад у турму на вуліцу Ахвярную. Але мяне перавялі ў іншы корпус, дзе я павінна была захоўваць усе правілы турэмнага рэжыму і ад пад’ёму да адбою – толькі сядзець!
Хутка я захварэла на запаленне мазгавых абалонак. Мучыў страшэнны боль галавы. Доўгі час была непрытомнай. І ўсё ж выратавалася. Пад канец майго лячэння ў бальніцу прывезлі хворую сястру Рэгіну Арлоўскую. Разам з ёю была каля трох тыдняў. У гэты час нам абвясцілі прысуд, які завочна, без нашай прысутнасці, адбыўся ў Маскве. Сястру Рэгіну асудзілі на 10 год папраўчага лагера, мяне – на 10 год турэмнага зняволення.
Галіна ТАЎЛУЙ.
(Заканчэнне ў наступным нумары).