Час шанавання нашых памерлых продкаў… Канечне ж, не раз на год наведваем месцы пахаванняў родных і блізкіх людзей, не раз молімся з удзячнасцю, што ішлі яны перад намі, паказваючы прыклад веры і жыццёвай мудрасці. Здаецца, і самі дарастаем, сталеем, старэем, а ўсё ж у іх вучымся – у тых, хто з зямнога жыцця адышоў…
Пра гэта разважаем сёння разам з кс. Андрэем ЛЫСЫМ, SChr
Восень – гэта асаблівы час пагоднага роздуму пра плёны чалавечага жыцця і яго лучнасці са светам тых, хто ўжо адышоў. Ментальнасць людзей, якія жывуць у сучасным грамадстве, характарызуецца вялікім індывідуалізмам у разуменні ўласнай аўтаноміі і тоеснасці. Часта забываемся, што мы стварэнні, якія жывём ва ўзаемаадносінах з іншымі і існуем, дзякуючы наступству пакаленняў. Занікае пачуцце ўзаемнай повязі паміж жывымі і памерлымі, памерлыя перастаюць духоўна ўзбагачаць нашае жыццё. Калі нашчадкі забываюцца пра памерлых продкаў, губляецца свядомасць, што яны становяцца большай часткай Божага свету . Падтрыманне памяці пра памерлых схіляе нас да таго, каб задаваць пытанні пра ўласнае месца ў гэтым свеце, падсумаваць свае дасягненні і задумацца над будучыняй. Якім чынам гісторыі продкаў і нашых блізкіх памерлых утвараюць нашую тоеснасць?
На тое, як перажываем дзень Урачыстасці Усіх Святых і дзень “задушны” – Успамін усіх памерлых вернікаў, маюць уплыў перш за ўсё індывідуальныя фактары: светапогляд, рэлігія, а таксама асабістая сітуацыя дадзенага чалавека. Каталікі адзначаюць гэты час, згодна з традыцыяй. Аддаюць пашану памерлым, адведваючы могілкі, прыбіраюць месцы пахавання і помнікі, прыносячы да іх кветкі, запальваючы лампадкі, молячыся пры магілах, прымаюць удзел у касцёльных цэлебрацыях. Людзі, якія не падтрымліваюць гэтай каталіцкай традыцыі, праводзяць гэтыя дні, згодна са сваімі адчуваннямі і патрэбамі. Часта едуць у свой бацькоўскі дом ці мясцовасць, праглядаюць альбомы і фотаздымкі, размаўляюць з блізкімі аб тых, хто ўжо адышоў з гэтага свету.
Усеагульна адчуваецца ў гэтым часе нейкая грамадская патрэба памяці і ўспамінаў. З аднаго боку, гэта з’яўляецца выразам павагі да памерлых,
з другога – выконвае вельмі важную ролю фактара, які складае нашую асабістую тоеснасць. Захаванне памяці аб продках дапамагае кожнаму з нас акрэсліць самога сябе ў кантэксце спадчыны сваёй сям’і, свайго роду і народу, фарміраваць сваю асобу, абапіраючыся на прыкметы, таленты ці жыццёвыя сілы, якімі адзначаліся нашыя продкі. Праз роздум аб жыцці членаў нашай сям’і – кім былі, адкуль паходзілі, якімі былі людзьмі, – даведваемся таксама нешта важнае пра сябе. Свядомасць прыналежнасці да групы, члены якой спраўляліся ў цяжкія часы і прайшлі праз розныя жыццёвыя выпрабаванні, спрыяе фарміраванню веры ў сябе, пачуцця паспяховасці – “я таксама дам рады маім цяжкасцям і выпрабаванням”.
У гэты час успамін выдатных суайчыннікаў, якія адышлі, дзяржаўных дзеячаў, дзеячаў навукі, заслужаных дзеячаў мастацтваў, грамадскіх дзеячаў, творцаў, спартсменаў, асоб, знакамітых у нашай краіне, таксама спрыяе ўзмацненню нашай народнай тоеснасці. Адведваючы месцы іх спачывання, звяртаючыся да іх твораў (фільмаў, кніжак, музыкі), можам адчуваць гонар ад факту прыналежнасці да той самай дзяржаўнай ці народнай супольнасці. Часта чэрпаем натхненне з іх працы і творчасці, калі самі займаемся падобнай дзейнасцю, набіраем веры ў свае ўласныя сілы і чуем, што хтосьці перад намі прайшоў прыгожы жыццёвы шлях і пакінуў трывалы след у памяці нашчадкаў.
Адным з найбольш цяжкіх досведаў, з якім маем справу ў час, калі адзначаем успамін нашых блізкіх памерлых, з’яўляецца канфрантацыя з уласнай смяротнасцю. Гэты досвед найчасцей маюць асобы, якія перажылі ці перажываюць цяжкую хваробу, падтрымліваюць ці апякуюцца хворымі ў сваім асяроддзі ці таксама перажылі смерць блізкага чалавека. Часта гэта бывае вельмі важным момантам у духоўным развіцці чалавека, бо асоба па-іншаму пачынае глядзець на сваё жыццё мена-віта таму, што сустрэлася з цярпеннем і пакутаю іншых, блізкіх людзей. З псіхалагічнага пункту гледжання бачым, што менавіта боль перасоўвае граніцу абшару майго “я” і схіляе да выхаду па-за бяспечныя і акрэсленыя раней рамкі свайго існавання.
Канфрантацыя з уласнай смяротнасцю мае вялікае ўздзеянне на бачанне свайго жыцця, іерархію каштоўнасцей і жыццёвых мэтаў. Не хочацца ўжо больш марнаваць каштоўны жыццёвы час на справы і рэчы, якія зусім не вартасныя, не важныя і так сапраўды пустыя. Змены, якія здзяйсняюцца ў наступстве гэтага працэсу, зазвычай тычацца найважнейшых аспектаў нашага жыцця: узаемаадносін з сябрамі, розных сувязей, працы, сям’і. Такім чынам, думкі пра сваю смерць становяцца пачаткам новага этапу жыцця.
Калі глыбей паглядзім на справу з пункту гледжання хрысціянскай веры, то пасля сустрэчы з Богам пасля смерці чалавек усведамляе недахоп любові. Перад абліччам Бога-Любові чалавек пакутуе з-за таго, што яму не стае любові, што ёй не навучыўся, змарнаваў, не апраўдаў. Менавіта такія пакуты ў багаслоўі разумеем пад паняццем “чысцец”. У гэтым нашым канчатковым спатканні з Богам у поўным вымярэнні “тварам у твар” пазнаем дабрыню і любоў, якой нас адорваў Бог праз усё нашае жыццё – ад хвіліны зачацця аж да смерці! З жахам тады ўбачым сваю некрытычнасць, закамянеласць сэрца, бяздушнасць і ўвесь свой эгаізм. Спадуць усе маскі, за якімі мы хаваліся. Гэта будзе балець і пранізваць нас, як вогненная страла. Тады зразумеем, кім мы былі і кім так сапраўды маглі б быць за жыццё. Гэта будзе наш чысцец.
Безумоўна, без усіх тых людзей, якія адышлі з гэтага свету, мы адчуваем сябе самотнымі і часта сумнымі і несуцешанымі. Але, калі пра іх маем жывую і святую памяць, захоўваем супольныя з імі ўспаміны розных перажыванняў і дасягненняў, у сэрцы нараджаецца надзея і хрысціянская радасць. Надзея
і радасць спаткання – ужо пасля нашай смерці. Гэта не павінна раздзіраць нашых ранаў расстання, але іх лячыць. Гэта сіла і моц нашай веры і хрысціянскай надзеі. Памяць пра памерлых дае нам адчуванне іх пастаяннай прысутнасці: яны не зніклі, але жывуць. Жывуць надзеяй на паўнату любові ў Богу. Так моцна верым у таямніцу лучнасці святых і непадзельную сувязь свету жывых і памерлых. А калі часам нашая вера пахіснецца, трэба ісці на Эўхарыстыю, што з’яўляецца плёнам цудоўнага знаку, які пакінуў нам Езус Хрыстус, каб паказаць нам, што мы ніколі не самотныя. Эўхарыстыя – прысутнасць у непрысутнасці… Так яно ёсць і будзе аж да сканчэння свету, да канца зямнога жыцця, аж да хвіліны, калі спаткаемся з Богам і з усімі, хто нас ужо апярэдзіў. Назаўсёды, у паўнаце Любові.
Кс. Андрэй ЛЫСЫ, SChr