Напэўна, кожны вернік неаднойчы адчуў на сабе міласэрнасць Бога. І неаднойчы чакаў міласэрнасці ад сваіх бліжніх. Але ці праяўляў калі-небудзь міласэрнасць сам у адносінах да свайго брата, суседа, знаёмага або беднага, ці сарамязліва адварочваў ад яго твар? І што з’яўляецца міласэрнасцю, у чым і як яна праяўляецца? Пра гэта разважаем з кс. Андрэем ЛЫСЫМ, SChr.
У Евангеллі можам сустрэць шмат наказаў, якія Езус дае сваім вучням: “не асуджайце”, “давайце”, “любіце ворагаў”, “маліцеся” і г. д. Але ёсць адзін, які адрозніваецца ад усіх астатніх, бо адносіцца не да таго, што і як маем рабіць, а да таго, якімі мы павінны быць, – “будзьце міласэрнымі” (Лк 6, 36). У іншай рэдакцыі тэксту можам знайсці словы “будзьце дасканалымі” (Мц 5, 48). Гэты наказ выразна адносіцца да старазапаветнага “святымі будзьце” (Лев 11, 44). Езус хоча паказаць нам, якім чынам святасць набірае канкрэтную форму, – быць міласэрным. Менавіта гэтага ад нас жадае Бог: “Міласэрнасці хачу, а не ахвяры” (Мц 12, 7). Гэтыя наказы маюць таксама свой першасны ўзор – “як і Айцец ваш міласэрны”.
Калі хочам быць вучнямі Хрыста, то нам трэба прымаць Яго словы такімі, якія яны ёсць. Аднак можа нарадзіцца пытанне: ці гэта не зашмат для кожнага з нас – хацець і старацца быць, як Айцец? Хто з нас такім можа быць? Шукаючы адказ, найперш варта звярнуцца да арыгінальных слоў у Бібліі, якія паказваюць нам не сам факт, а працэс рэалізацыі гэтага наказу. Такім чынам, літаральна гэты наказ гучыць: “станавіцеся міласэрнымі”. Ідучы ж далей, трэба ўсвядоміць, што выкананне гэтых слоў не падуладна магчымасцям канкрэтнага чалавека, а звязана з яго адкрытасцю на Божы дар. Можа, лепей дасць адказ слова з Евангелля: “і як паверыў, няхай станецца табе” (Мц 8, 13). Чалавек ніколі не стане міласэрным, як Айцец, калі будзе старацца толькі сам і стане абапірацца толькі на свае сілы. А калі паверыць у Божую моц і прыме Божую дапамогу, гэты працэс бу-дзе магчымы і рэальны.
Імкненне і давер Богу – гэта вельмі ўбогія сродкі, але адзіныя і неабходныя. Кожны іншы толькі людскі спосаб можа, канечне ж, дапамагчы, але не дазволіць дасягнуць таго, што нам кажа Езус, – “станавіцеся міласэрнымі”. Справа ў тым, каб грунтоўна перамяніўся сам чалавек, а не толькі каб ён выконваў нейкія дзеянні – учынкі міласэрнасці. Гэтыя ўчынкі можна і трэба рабіць, але не яны нас чыняць міласэрнымі, як Айцец. Бо менавіта Бог нас такімі чыніць. Калі хто яшчэ спадзяецца толькі на свае сілы і мяркуе, што сам з сябе зможа быць святым, добрым і міласэрным, то памыляецца, як фарысеі…
Духоўная праца, якую ставіць перад сабой чалавек, што слухае Езуса, каб станавіцца міласэрным, засноўваецца не на тым, каб быць супергероем, а наадварот – каб стаць малым. Засноўваецца на прыняцці, як дзіця, Божага дзеяння, а гэта, найчасцей, вельмі цяжка. Таму што дамагаецца прызнання ўласнай немачы, даверу Таму, Каго яшчэ да канца не ведаю і чыя воля можа быць іншая, чым мая. Калі Марыя сказала: “Вось я, слуга Пана. Няхай мне станецца паводле твайго слова” (Лк 1, 38), менавіта тады сталася Маці Бога і Маці Міласэрнасці. Сталася так, дзякуючы Божаму дзеянню.
«[Хвала] таму, хто сілаю, якая дзейнічае ў нас, можа зрабіць непараўнальна больш за ўсё, чаго мы просім або пра што думаем» (Эф 3, 20), – пісаў Святы Павел. Станавіцца міласэрным, як Айцец, магчыма, бо такая магчымасць прысутнічае ўжо ў самім наказе, які дае нам Езус. Гэты наказ адкрывае перад кожным вучнем шырокі абсяг: кожны можа быць такі, як Айцец. Гэты наказ дадзены нам, якія жывём, таму можа быць рэалізаваны ўжо за жыццё, але калі хтосьці не станецца такім, то гэта споўніцца пасля ачышчэння ў Доме Айца, у небе, бо “ўбачым Яго такім, якім Ён ёсць” (1Я 3, 2). І гэта канкрэтная дарога да святасці, да паўнаты любові. Увесь цяжар намаганняў, якія прымаем, засноўваецца на даверы, якому садзейнічаюць учынкі міласэрнасці.
Дакранаемся ў гэтым месцы да самой сутнасці веры. На знакамітым абразе Езуса Міласэрнага чытаем: “Езу, давяраю Табе!” Можна верыць у Бога: гэта значыць прызнаць Яго прысутнасць, верыць, што Ён ёсць. Шлях міласэрнасці, пра які мы вядзем роздум, засноўваецца на тым, каб давяраць Богу, а не толькі ў Яго верыць. А гэта ўжо нешта іншае і, адважуся сказаць, больш складанае, бо глыбокае. Трэба пакінуць сваю самадастатковасць, даверыцца Іншаму, стаць у праўдзе перад сваім убоствам. Давер – гэта не толькі знешняе прызнанне правіл і ўмоў, якія дае нам Бог: гэта прызнанне і ўчыненне іх сваімі. Таму сапраўдны давер – гэта не штосьці пасіўнае: гэта актыўнае спаўненне таго, у што я веру і чаму давяраю, як адзіны верны адказ і шлях да святасці.
Але трэба яшчэ запытацца: што азначае міласэрнасць? Калі павінны станавіцца міласэрнымі, то што гэта для нас значыць? Езус выбірае менавіта міласэрнасць у якасці жыццёвага наказу і шляху да святасці. Не выбірае чысціні, убоства ці паслухмянасці або нейкай іншай вартасці. Чаму менавіта так? Ведаем, што міласэрнасць – гэта форма любові. Міласэрнасць – гэта любоў, якой мы ахінаем тых, хто не мае магчымасці адказаць нам такім самым чынам, не мае магчымасці адудзячыць. У Евангеллі маем вельмі шмат прыкладаў такой любові: марнатраўны сын, грэшная жанчына, сляпы з-пад Ерыхона, злачынца з крыжа. У час, калі спазналі міласэрнасць, яны не былі здольныя адказаць узаемнасцю.
Міласэрнасць можна альбо прыняць ад таго, хто яе дае, альбо адкінуць. Калі б можна было адплаціць узаемнасцю на дар міласэрнасці, то гэта былі б ужо адносіны, узаемаадносіны любові, сяброўства ці братэрства. Таму менавіта міласэрнасць з’яўляецца такой формай любові, якая найбольш уздзейнічае на нашае ўбоства і нястачу, цалкам яе напоўняе сабою. Такім чынам, калі чалавек не бачыць сваёй нястачы і духоўнай пусткі, ён не здольны прыняць міласэрнасць. Так было ў выпадку фарысеяў і кніжнікаў. Міласэрнасць – гэта такая форма любові, якую можна назваць бескарыслівым дарам. І гэта нам вельмі шмат тлумачыць, бо так мы нейкім чынам дакранаемся таямніцы самога Бога. Бескарыслівасць – першае, што нам прыгадвае Божую любоў. Верым, што Ён любіць нас не за нешта, а нягле-дзячы на ўсё, нягледзячы на нашыя грахі. Бог ёсць Любоў! У гэтым праяўляецца міласэрнасць Бога, бо Ён палюбіў нас, “калі мы былі яшчэ грэшнымі” (Рым 5, 8) і не здольнымі адказаць на Яго любоў.
Хочам станавіцца міласэрнымі – гэта значыць, любіць так, як Езус, усіх тых, хто не здольны адказаць нам узаемнасцю. У гэтым святле лепей разумеем словы Евангелля: “Любіце ворагаў вашых, дабро рабіце тым, хто вас ненавідзіць. Благаслаўляйце тых, хто вас праклінае, маліцеся за тых, хто вас крыўдзіць. Таму, хто ўдарыў цябе па шчацэ, падстаў і другую; і таму, хто адбірае ў цябе плашч, не забараняй узяць і кашулю. Кожнаму, хто просіць у цябе, давай, і ад таго, хто ўзяў тваё, не дамагайся звароту” (Лк 6, 27-30).
Езус мае канкрэтнае аблічча братоў і сясцёр, таму ўчынкі міласэрнасці, якія нараджаюцца ў сэрцы перамененым Божым дзеяннем, павінны быць вельмі канкрэтнымі і скіраванымі да канкрэтных людзей.
Дадзены нам наказ міласэрнасці з’яўляецца істотай хрысціянства. Выкананне яго не можа быць толькі сваімі сіламі, Але без нашага ўдзелу яно таксама немагчымае. Божае дзеянне будзе плённым, калі трапіць на добрую глебу, поўную даверу, – ніякі іншы грунт не прынясе плёнаў міласэрнасці. Не мы прыносім плён, не мы даём ураджай, а сам Бог. Нашае заданне – клопат аб добрай глебе, каб мы як мага часцей выкаранялі эгаізм і самадастатковасць. А добрыя плёны будуць тады, калі захоча Гаспадар жніва.
Няхай Добры Бог пашырае нашыя сэрцы, каб мы станавіліся такімі, якімі Ён хоча нас учыніць. Няхай пашырае нашыя сэрцы, каб яны станавіліся міласэрнымі, як Айцец, і былі ў месцах нашай штодзённасці зачынам Божага жыцця і хрысціянскай плоднасці.
Кс. Андрэй ЛЫСЫ, SChr
Фота Карнэлія КОНСЭКА,SVD