Калі можаш свяціць – свяці!

Str-12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

…Божа, які неспасцігальны Твой Боскі Провід! Як прадбачліва і па парадку ўсё адбываецца – выбіраеш, накіроўваеш, вядзеш, знаёміш са светам, вучыш, дапамагаеш асэнсаваць і духоўна ўзбагаціцца, а пасля – узбагачаць іншых! Дзякуй Табе, Божа; няхай заўсёды будзе воля Твая! 

 

 

 Подых, ад якога млее душа

…Але не кожнаму, не кожнаму даецца такая Божая ласка, такі талент і розум,  такое трапяткое і чулае сэрца, каб на адлегласцях, пазначаных па часе стагоддзямі, ацаніць каштоўнасці, якія амаль загінулі або апынуліся ў стане забыцця, пра якія зараз рэдка хто ўспамінае… А каштоўнасці гэтыя ёсць – матэрыяльныя і нематэрыяльныя – варта толькі знайсці нітачку і далікатна яе пацягнуць, каб не абарвалася адразу. Алена Шатурына (Бобіна) знайшла, пацягнула і… шукаць працягвае.

Алена Шатурына (Бобіна) падчас наведвання в.Антонішкі

Алена Шатурына (Бобіна) падчас наведвання в.Антонішкі

Што падштурхнула яе, маладую жанчыну, юрыста з веданнем эканомікі, заняцца менавіта гэтым –  шукаць каштоўнае ў мінулым, пасля аб усім гэтым засведчыць, яго ўшанаваць, узняць на ўзровень гістарычнай вартасці? Болей таго, зрабіць крыніцай, з якой можна наталіць смагу і адчуць на сабе подых ветру, ад  якога  млее душа? І што прымусіла яе, атрымаўшы вышэйшую адукацыю ў Гродзенскім  дзяржаўным  універсітэце ім. Я. Купалы, дадаткова вучыцца  ў  Міжнароднай  летняй школе  паслядыпломнай адукацыі “Нясвіжская Акадэмія”, а ў Беларускім дзяржаўным   універсітэце культуры і мастацтваў вывучаць музейную справу?

– Чаму ты абраў той ці іншы шлях, патлумачыць заўжды складана, – скажа  яна, зрабіўшы вялікі ўнёсак у захаванне гісторыі  нашай  бацькаўшчыны і яе духоўнай спадчыны. – Гэта не было мэтаю, ідэяй, а толькі памкненнем душы. Такой мяне стварыў Бог. Я надзвычай тонка адчуваю  свет (гэта і дар, і найвялікшая  пакута), люблю ўсё, што  навокал, што было і што будзе. Ад  вялікай  любові да Бога, да жыцця, да сваёй зямлі, да людзей; ад прыроджанай вострай  патрэбы  ў справядлівасці, а справядліва – каб ведалі і шанавалі сваё, тое, што рупліва і сумленна  стваралі  продкі і папярэднікі. І калі Бог мяне пасеяў  такою, у гэты прамежак часу, на гэтай зямлі, значыць тут і зараз я Яму патрэбна і павінна годна паслужыць. Варта сказаць, што справа майго жыцця, нароўні з вершамі, стала мне спаталеннем і выратаваннем ад многіх удараў лёсу…

Стаўленне Алены Вячаславаўны да сябе самой можна назваць “філасофіяй” абсалютнага  даверу. “Давяраць Богу, свайму сэрцу і свайму сумленню. Проста і неспасцігальна. У гэтым і ёсць я”, ­– кажа  наша  суразмоўца.

 

   Пра былое

Марыянская Кальварыя.  Каля гроту Маці Божай  з дачушкай Евай.

Марыянская Кальварыя.
Каля гроту Маці Божай
з дачушкай Евай.

Былое… Іншымі  словамі – тое, што “было і прайшло”. Аднак, былое  не  азначае  забытае. Яно – ёсць, жыве ва ўспамінах, сэрцах  нашчадкаў, а таксама ў гістарычных, літаратурных і мастацкіх творах, паданнях  і  легендах,  песнях  і  кінафільмах… І “былое”, пра якое зараз  гаворка,– неацэнны духоўны скарб, якога за плячыма насіць не трэба, але  які  дапамагае захаваць повязь з нашымі далёкімі продкамі і ўсведамляць, што маем за іх свой вялікі гонар!

А зараз – па парадку. У лістападзе 2013 г. Алена Шатурына (Бобіна) прыйшла працаваць спецыялістам  па ахове  гісторыка-культурнай спадчыны, з красавіка  2020 г.  працавала  намеснікам   дырэктара  Смаргонскага раённага цэнтра культуры, пасля стала дырэктарам Смаргонскага гісторыка-краязнаўчага музея, да якога неўзабаве далучылі і Крэўскі замак. Атрыманыя  ў ВНУ і на практыцы  энцыклапедычныя  веды акурат спатрэбіліся – яна паглыбілася  ў краязнаўства і этнаграфічныя  асаблівасці сваёй малой радзімы, Смаргоншчыны – краю самабытнага і багатага на “былое”. Моцна зацікавілася прыдарожнымі  капліцамі  і  капліцамі-пахавальнямі, старадаўнімі курганамі, пачала вывучаць архівы, кантактаваць з гісторыкамі, археолагамі, антраполагамі, краязнаўцамі, выпраўлялася ў вандроўкі, запісвала ўспаміны старажылаў Павілля. Для  яе, як  спецыяліста  па ахове помнікаў, задача была цалкам  зразумелая: марудзіць ніякім  чынам нельга і частку гісторыка-культурнай спадчыны, якая яшчэ падлягае захаванню, ратаваць трэба хутчэй. За тры гады актыўных даследаванняў і па яе прапанове ў Дзяржаўны Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь унесены комплекс прыдарожных  капліц  (15) і капліца-пахавальня  ў Івашкаўцах на  тэрыторыі  Смаргонскага  раёна, Марыянская  Кальварыя (касцёл  і  тры капліцы) ў в. Дубок  Астравецкага  раёна; накіравала прапановы і па захаванню капліцы Святога Станіслава ў в. Сакалойці на той жа Астравеччыне. Агулам 27 аб’ектаў  гісторыка-культурнай спадчыны  было ўключана ў Дзяржаўны спіс па ініцыятыве спадарыні  Алены.

Прадбачу, нехта мне зараз скажа: гэта былі яе службовыя абавязкі. Пагаджуся, але часткова, бо ў гэтай хрупкай жанчыне  столькі  любові і таленту, цяпла і свету, столькі духоўнага багацця  і  сілы,  самаахвярнасці і  адданасці жыццю, што ўсё, што робіць яна, далёка пераўзыходзіць межы нашых уяўленняў (і нарматываў!) аб абавязках. Насамрэч, яна гатова абняць увесь свет, абы толькі людзі  ў  ім станавіліся лепшымі: жылі  ў  міры, цанілі бацькоўскую спадчыну, былі шчырымі, сумленнымі і свяцілі адно аднаму і ўначы, і ў хвіліну адчаю…

 

Жыць, не адкрываючы Бога?..

Гальшанскі замак... Таямнічасць і рамантыку і сёння надаюць яму містычныя легенды.

Гальшанскі замак… Таямнічасць і рамантыку і сёння надаюць яму містычныя легенды.

2020 год. Разбушаваўся  ковід, і пілігрымы, вандроўнікі і турысты  ездзіць  амаль перасталі. Чалавек  застаўся  абмежаваны, не камуніцыруе, працуе “аддалена”, не  выходзіць з дому… Алена  ўсё  разумела, акрамя аднаго: як жыць, не адкрываючы Бога і новых дарог? Марнота часу! Выйсце з сітуацыі знайшла ў распрацоўцы новага праекту пад назвай “Веліч былога” – цыкла відэафільмаў пра касцёлы і цэрквы, месцы сустрэчы чалавека з Богам. У садружнасці з такімі ж “лёгкімі на пад’ём” аматарамі-шанавальнікамі  былога  Наталляй  Чудакоўскай і Ігарам Кавальскім стварыла сюжэты і размясціла іх на Youtube.

Сюжэт  першы. На фоне ціхай музыкі, таксама ціха, упаўголаса жанчына чытае па-беларуску вершаваныя радкі, створаныя  на  ўзор выказвання Св. Яна (пар. Апакаліпсіс 3, 20): “Вось стаю ля дзвярэй і стукаю: ці мой голас пачуе хтось? Ці ў адказ  мне знутры загрукае і адчыніць: “Вітаю, госць!”. Апошнія два словы прывітання гучаць з вуснаў мужчыны – цвёрда, крыху прыглушана, быццам гаворыць Сам Бог Айцец, і дзверы касцёла Найсвяцейшай Тройцы ў Жодзішках адчыняюцца. Далей ідзе  аповед пра святыню, яе гісторыю, яе адметнасці, пра тое, як людзі ратавалі сябе ад розных бедаў і наступстваў, несучы свае малітвы Богу.

Сюжэт другі: Зноў класічная музыка ласкае слых, і жанчына павольна, выразна, на мілагучнай беларускай мове чытае з паэзіі Віктара Шніпа: “І кожны верш мой новы – новая царква, дзе я малюся і дзе сам я чую Бога. І вінаваты я, калі ўзрасла трава ля храма і ўтравела да святынь  дарога…”. Да  яе далучаецца голас другой жанчыны – з іншым тэмбрам, іншым характарам… Перад нашымі вачыма – царква Пакрова Прасвятой Багародзіцы ў Міхневічах, дзе полымя свечак, водар ладану, атмасфера набожнасці, якую разам са святаром ствараюць вернікі, кранае сэрца кожнага, хто пераступіць парог святыні…

Сюжэт трэці, чацвёрты і далей, і далей… Касцёл… Царква…Зноў касцёл…

Асабіста я перагледзела дзесяць. Не буду пераказваць іх зместы, толькі заўважу, што зроблены  вельмі  ўдала і нясуць адну і тую ж праўду: ва ўсе вякі наша  міжканфесійная  Беларусь засланялася вераю. А вера не патрабуе доказу, яна або ёсць, або яе няма. На Беларусі – ёсць! Дарэчы, відэафільмы пакладзены на з густам падабраную класічную музыку, суправаджаюцца даўнейшымі фотакарткамі, пранікнёна  напісанымі  тэкстамі, таму дораць нейкую незямную ўзнёсласць. Падбірала і апрацоўвала  музыку,  фота,  кантэкст, аповеды сама ініцыятар праекту  Алена  Вячаславаўна,   а агучвалі – яе калегі Наталля Чудакоўская і Ігар Кавальскі. І калі  захочаце  ўбачыць сакральныя архітэктурныя жамчужыны, не выходзячы з дому, можаце знайсці  гэтыя відэа без клопату.

Хвіліначку: а калі вы шануеце яшчэ і музычную культуру нашых продкаў, на тым жа сайце знойдзеце  цудоўны  відэафільм “Смаргонскія найгрышы”, які дэманстраваўся на тэлеканале “Беларусь-3” у цыкле праграм аб  праявах  народнай  творчасці, што набылі статус нематэрыяльнай  каштоўнасці. Алена даследавала і ініцыявала ўключэнне ў Дзяржспіс мясцовай  музычна-інструментальнай традыцыі Смаргонскага раёна “Смаргонскія найгрышы” і паказала, якімі таленавітымі былі нашы продкі, большасць з якіх не  валодалі нотнай граматай, але былі віртуознымі выканаўцамі  музыкі, што перадавалася “з рукі на руку”.

Цяпер Алена Шатурына (Бобіна) – дырэктар і сузаснавальніца  ўласнага  сядзібнага   комплексу  “Ляліва”  у  Крэве. На яе візітнай  картцы  пазначана: “Адраджаем  лакальныя  традыцыі дзеля  ўмацавання  нацыянальнай  культуры Беларусі”. У лютым  2024 года спадарыня Алена зарэгістравала на сваё імя таварны знак “Абваранкі-смаргонкі”  і  адра-дзіла традыцыю прыгатавання  смаргонскіх абваранкаў (вядомую з XVII стагоддзя  і ліквідаваную ў 1939 г.). У сядзібе “Ляліва”, дзе і архітэктура, і  ландшафт, і дызайн, і творчая  канцэпцыя прыдуманы  самой гаспадыняй, Алена Вячаславаўна  адраджае мясцовыя традыцыі, стравы, папулярызуе культурную і гістарычную спадчыну Крэва і Смаргоншчыны.

Крэўскі  замак… Юрава гара з яе вежай…Старажытныя, рамантычныя  і  загадкавыя  помнікі гісторыі. Часткова  адроджаныя, часткова закансерваваныя, да якіх непасрэднае дачыненне, здагадваецеся, таксама мае спадарыня Алена (кіравала будаўніцтвам  вежы).

 

У ценю капліцы

…Слухаю цудоўную жанчыну, маці дваіх дзяцей, і ўвесь час свідруе маю галаву пытанне: адкуль столькі цяпла, любові да свету, павагі да сівой даўніны ў Алены? У самым пачатку нашага знаёмства сказала пра сябе: “…Такой мяне стварыў Усявышні”. А наваколле, атачэнне, сям’я?.. На гэта распавяла:

– Мама з татам жылі ў Смаргоні, а мая бабуля Ніна (па мамінай лініі) з дзядулем Янам – у Навасёлках. У маладосці бабуля працавала дырэктарам пачатковай школы, была сур’ёзная, строгая,  дома  шмат малілася. Дзядуля  быў  добры, вельмі гумарны і дужа працавіты: трымалі дзве каровы, каня, атару авечак… Не ведаю чаму, але  мяне, 2-месячнае  немаўля, бацькі  з лёгкасцю аддалі ў вёску да бабулі з дзедам, пакінуўшы  сабе  толькі майго старэйшага брата. І, дзякаваць Богу, у Навасёлках, у натуральным беларускім асяроддзі жыла я да сямі гадоў – самы светлы ўспамін! Можна сказаць, гадавалася дзікуном, самастойна пазнаючы свет, прыроду…  На канікулы  да  дзеда з бабаю прыязджаў  мой  стрыечны  брат Руслан, старэйшы ад мяне на 7 гадоў  (і дагэтуль  мы  цёпла  сябруем).

Недалёка  ад  Навасёлак – вёска Дубок, дзе стаяла (і стаіць!) чароўная, нават містычная наша капліца. Дубоцкая кальварыя – месца асаблівае, прыцягальнае! А як урачыста было, калі  ўлетку, на фэст прыходзіла  шмат  людносці: маліліся, ішлі берагам Віліі (мясц. –Вяльлі), кленчылі  каля  асобных капліц, якія стаялі ўздоўж ракі. Малыя, мы мала што разумелі, але  хадзілі  і  бачылі, што і дзядуля (з каталікоў), і бабуля (з праваслаўных) таксама кленчаць,  моляцца… Мы наравілі адведаць каплічку і самастойна, без дарослых. Мяне асабіста зачароўвала постаць Маці Божай над Вяльлёй, загадкава-магічнымі  здаваліся  львы па баках  ад уваходу ў драўляны касцёл, “зорнае  неба” столі ў капліцы  памяці  Ігнацыя   Сідарэвіча, сакральная і таямнічая капліца-брама ў атачэнні стромкіх  сосен,  павольная, шляхетная плынь Вяльлі, густыя, бязмежныя лясы, у якіх толькі мы, мясцовыя (і ў тым ліку малая я – чым дужа ганарылася), ведалі ўсе сцежкі. Гэта на вякі мой  дом,  другога ў мяне не будзе.

– А ці бываеце ў Навасёлках калі? – спытала  я Алену.

– Абавязкова! Наведваю могілкі – там і дзядуля, і бабуля, і  шмат родных, зноў жа – і каталікоў, і праваслаўных, і ўсіх я люблю, усім удзячна, каго і не ведаю, хто памёр задоўга да майго  нараджэння.  Прыбіраем з дзецьмі могілкі, і я адчуваю, што ў такія хвіліны я размаўляю з продкамі на ўзроўні душаў… Мне  гэта неабходна, пасля я адчуваю сябе адроджана.

 

Кожны носіць сваё Неба з сабой     

Капліца ў в. Дубок, адкуль пачынаецца Марыянская  Кальварыя...

Капліца ў в. Дубок, адкуль пачынаецца Марыянская
Кальварыя…

                

– А сябе з кім ідэнтыфікуеце, з якой з канфесій?

На гэта паэтка Алена Шатурына, якая рыхтуе да выдання зборнік  вершаў,  прызналася:  “Я  веру  ў  Бога,  цалкам  прымаю Хрыста і давяраю Хрысту! Стараюся выконваць Божыя Запаведзі!  Мне складана прыняць пасрэдніка  між  Богам і сабою. І гэта зусім не гардыня. Я адчуваю Яго! Сваіх поглядаў ніколі нікому не навязваю і паважаю права кожнага на свой уласны шлях да Вышняга. Я наогул вельмі  талерантны  чалавек. Вакол  мяне  многа выбітных людзей, якія, здаецца мне, таксама вераць кожны па-свойму, але якія  па пакліканню душы робяць цудоўныя рэчы. І вось гэта – галоўнае, што  ты праз свой талент, свае здольнасці нясеш  Божае святло людзям, упрыгожваеш гэты свет. Рэлігіі могуць  быць рознымі, што наадварот  захапляльна,  як той каляровы  дыван  на Зямлі – розныя культуры, розныя традыцыі, – але сутнасць ва ўсіх адна: Божае святло!

Я не прывязаная да якой-небудзь канкрэтнай парафіі ці да храма. Дзе мне добра эмацыйна, туды я  і  хаджу,  ці  дзе  святар моцныя прамовы кажа. Мяне хрысцілі ў праваслаўнай царкве, і  дзеці  мае былі ахрышчаныя  ў  царкве, але туды амаль не ходзім; касцёл мне болей па душы – службы  ідуць  на  роднай беларускай  мове, вернікі могуць сядзець у лаўках, і там я лепей  сябе  адчуваю. Не адношу сябе да якойсьці рэлігіі ці канфесіі. Сябрую з усімі, вераванні і звычаі ўсіх паважаю, усё светлае  для  мяне  пазнавальна і  натхняльна…  Як пісаў мой любімы пісьменнік і паэт Уладзімір Караткевіч: “Кожны носіць сваё Неба з сабой”.

 

 

 

Раіса СУШКО.

Здымкі  з фотаальбома Алены  Шатурынай (Бобінай)

г. Мінск


 

Артыкулы, блiзкiя па сэнсу:

Добавить комментарий