Аўтарытэт
25 гадоў біскупскай сакры Ежы Мазура
Чвэрць веку назад, у апошні дзень мая 1998 года, айцец Ежы Мазур, які пабудаваў касцёл Маці Божай Фацімскай і Дом Святой Тройцы, заснаваў Катэхітычны каледж і часопіс “Дыялог” у Баранавічах, прыняў біскупскую сакру і разам з ёю – пасаду першага Апостальскага Адміністратара Усходняй Сібіры з сядзібай у Іркуцку. Баранавічы святар-легенда (сённяшні біскуп Элцкі ў Польшчы) пакінуў назаўсёды, застаўшыся ў людскіх сэрцах і ў радках успамінаў, якія захоўваюцца ў архіве парафіі. Некаторыя з іх – перад вамі.
“Перестройка” будавала храмы
Казімір Месніковіч:
– 60-я гады мінулага стагоддзя былі, бадай, самымі “ваяўнічымі” у барацьбе супраць рэлігіі. Касцёл у нашым горадзе быў адзін, па вул. Куйбышава, і на святую Імшу па святах і нядзелях людзей набівалася столькі, што нават укленчыць было цяжка. Але прыйшлі 90-я, разваліўся Савецкі Саюз, Гарбачоў пачаў даваць дазвол, каб адкрываліся зачыненыя храмы. “Перестройка” спрыяла і таму, каб будаваліся новыя. Але сказаць, што пад забудову лёгка давалася зямля, – нельга, бо ўсё трэба было, як кажуць, вырваць з зубоў.
Не памятаю, як распаўсюдзілася вестка аб тым, што ў горад прыязджаюць вярбісты і што бу-дзе стварацца новая парафія, але людзі моцна абрадаваліся. Яны прыехалі не з пустымі рукамі, прывезлі грашовыя сродкі, купілі невялікі домік па вул. Шаўчэнкі, і пачалося будаўніцтва Дома Святой Тройцы, а пасля таго, як выдзялілі зямлю пад будаўніцтва касцёла, – пачалі будаваць і касцёл. Найболей сіл аддаў усяму гэтаму першы пробашч кс. Ежы Мазур.
Першае ўражанне
Ірэна Буко, парафіянка:
– Што ў горад прыязджаюць вярбісты, мы з мужам даведаліся ад парафіянкі Ядвігі Моўчан. Цікава: хто такія? І з якой мэтай? Ядвіга (светлая ёй памяць!) ведала болей і сказала, што з цягам часу можа ўтварыцца новая парафія.
Павінна сказаць, што сярод вернікаў быў такі звычай – маліцца і атрымоўваць святыя сакрамэнты не толькі ў сваіх парафіяльных храмах, дзе яны былі, але наведваць і іншыя. Мы з мужам часта былі ў Ішкалдзі, дзе жылі нашыя бацькі, таксама ў суседняй Паланэчцы, ездзілі ў Дарава Ляхавіцкага раёна. Менавіта там, у Дарава, я ўпершыню ўбачыла і пачула кс. Ежы Мазура, які прыехаў да нас з Польшчы. Высокі, прыгожы тварам, у акулярах, якія надавалі яму яшчэ болей знешняй сталасці, ён цэлебраваў святую Імшу. І ўся яго постаць, і моцна пранікнёныя словы, з якімі звяртаўся да прысутных, і яго дзеянні гаварылі аб духоўнай вялікасці гэтага чалавека. Сама сабе я так і сказала: “Вялікі чалавек”. Пазней, калі ў Баранавічах па вул Шаўчэнкі, 6 быў куплены домік і пачала актыўна стварацца парафія, калі Маці Божая Фацімская пачала пілігрымаваць па сем’ях, а паралельна набіраў хуткасць адразу створаны рух Лёгіёна Марыі, дзе мяне выбралі першым прэзідэнтам, я пераканалася ў тым мноства разоў. Праўду кажуць людзі, што першае ўражанне пра чалавека – самае дакладнае.
Кс. Ежы і прыбыўшыя ксяндзы Конрад Дук, Збігнеў Олдынскі, Уладзімір Сек уразілі тым, што з імі наогул можна было размаўляць на розныя тэмы. Яшчэ што запала мне ў сэрца: душпастырскую працу яны адразу пачалі весці ў духу экуменізму. Здаецца, аб экуменізме мы ўпершыню ад іх і пачулі, сталі больш адкрытымі на праваслаўных хрысціянаў.
Моцна згуртаваліся парафіяне вакол пробашча кс. Ежы Мазура, калі пачаліся клопаты аб будаўніцтве касцёла ў Паўночным мікрараёне. Кожны наш крок благаслаўлялі святары, а іх блага-слаўляў кардынал Казімір Свёнтэк. Галоўным было атрымаць месца. Шмат тады лягло на плечы касцёльнага камітэта (першым старшынёю быў светлай памяці Юзаф Разумко), хадзілі ў гарвыканкам, райвыканкам, да архітэктараў. Улады ніяк не разумелі, навошта католікам яшчэ адзін храм, а мы не разумелі, чаму дзяржава не можа нам даць паўгектара зямлі…
Урэшце, прапанавалі пад будаўніцтва месца, дзе зараз Лядовы дварэц. Але мы разумелі, што пабудаваць на балоце – якія б для гэтага спатрэбіліся б фундаменты і якія грашовыя сродкі! Па гэтай прычыне мы не згаджаліся, хацелі, каб адвялі месца пад пляц на ўзгорку, дзе касцёл стаіць сёння. У нейкі момант высветлілася, што той кавалак зямлі не належыць гораду, а з’яўляеццца зямельным масівам калгаса імя Мічурына. І паехалі члены касцёльнага камітэта разам з пробашчам кс. Ежы Мазурам у Каўпеніцу, дзе сабралася праўленне калгаса. Мы селі з аднаго боку стала, яны – з другога. Рашэнне было прынята ў той жа дзень, і мне запомніліся словы старшыні, якія скіраваў ён да сваіх людзей: “Бярыце прыклад з католікаў!..У справе будаўніцтва храмаў трэба быць настойлівымі!”.
На ўсіх адзіная малітва…
Дома Святой Тройцы на вул. Шаўчэнкі, 6.
Эдуард Якімчык:
– Калі хто-небудзь пры якіх-небудзь абставінах пытае мяне, хто я па веравызнанню, заўсёды адказваю: “Перш за ўсё – хрысціянін”. Народжаны ў каталіцкай сям’і, ахрышчаны ў касцёле, жонка – з сям’і праваслаўнай. Мая прыналежнасць да КПСС не дазваляла мне вызнаваць веру адкрыта, змешваць адно з другім не змешваў, і касцёл наведваў па якой-небудзь прычыне “збоку”. Мне ніколі не хацелася падзяляць веруючых на “праваслаўных” і “католікаў”. Для мяне гэта былі проста веруючыя, проста хрысціяне. Сапраўды: Бог – адзін, Езус Хрыстус – адзін, Маці Божая – адна, і “Ойча наш…” – на ўсіх адзіная малітва.
Быў моцна рады, калі пад будаўніцтва касцёла Маці Божай Фацімскай быў выдзелены пляц ў Паўночным мікрараёне. Аднак гэты факт вызваў неадназначную рэакцыю ў многіх з так званага “кола дзелавых людзей”, да якога належаў і я, бо працаваў у той час дырэктарам завода станкапрыладаў: маўляў, чаму самая вышэйшая кропка горада, чаму такі выдатны кавалак зямлі, які далёка відаць з трасы Брэст – Масква, дастаўся католікам? Чаму не праваслаўным? У такіх выпадках я гаварыў: якая вам розніца – гэта ўсё нашыя людзі, яны разам працуюць, разам жывуць і чым бліжэй будуць да Бога, тым больш станоўчымі будуць у сваіх штодзённых паводзінах, не па-гразнуць ў грахах і п’янстве! Да таго ж праваслаўныя на той час не збіраліся будаваць і нічога не прасілі!..
З пробашчам касцёла Маці Божай Фацімскай кс. Ежы Мазурам я быў знаёмы, і калі ў 1996 годзе будаўніцтва падыходзіла да завяршэння, кс. Ежы прыйшоў да мяне на завод з просьбай зрабіць для храма крыжы. Канешне, просьба незвычайная, але для рабочых спецыялістаў, якія на той час працавалі, гэта не было вя-лікай цяжкасцю, было больш – нязручнасцю. А нязручнасць за-ключалася ў тым, што зрабіць гэта патрэбна было без афішыравання (дарэчы, на той момант у нас ужо быў вопыт выканання сакральных прадметаў. Завод меў сваю ліцейню, добрых ліцейшчыкаў, і яны адлілі званы для праваслаўнай царквы ў в. Падгорная Баранавіцкага раёна).
Ксёндз Ежы назваў памеры крыжоў, прынёс нам чарцяжы, эскізы, і адразу былі зроблены дэталі, а пасля адзін рабочы давёў працу да канца. Такім чынам завод падарыў касцёлу два крыжы з нержавеючай сталі, і я цешуся гэтым. Зрэшты, мусіць, не толькі я…
Калі спаў Мазур?
Вітольд Мінкевіч, парафіянін:
– Я – інжынер-будаўнік, у 1990 г. скончыў тэхнічны ўніверсітэт у Гомелі па спецыяльнасці “прамысловае і грамадзянскае будаўніцтва”. Уладкаваўся на працу ў Баранавічах у БМП чыгункі, а праз чатыры гады начальнік архітэктурна-канструктарскага аддзела інстытута “Белдзяржпраект” Крыштап Казлоўскі разам з кс. Ежы Мазурам прапанавалі мне перайсці на новы аб’ект, ды які – сакральны! Згадзіўся без роздуму.
Архітэктурна-тэхнічная “звязка”, якая павінна была ажыццявіць ідэю пабудовы новага храма, выглядала так: малады манах архітэктар Бэла Лані, канструктар Васіль Сідаркевіч і я, прараб.Як і на кожным будаўнічым аб’екце: архітэктар распрацоўвае план будынка, стварае яго візуалізацыю, канструктар вядзе разлік канструкцый, прараб рэалізуе на практыцы тое, што спраекціравалі архітэктар і канструктар. У такой “звязцы” мы працавалі. Бэла і Вася, абодва таленавітыя, працалюбівыя, аднак часам прытрымліваліся розных пунктаў гледжання на тую ці іншую рэч. Але дастаткова было паявіцца ў тую хвіліну Ежы Мазуру, як усе праблемы і недарэчнасці раптам вырашаліся – яго слова было законам.
Часам было так: іду да канструктара і паказваю: «Вася, тут нічога не супадае!». Вася ідзе да Бэлы: “Брат Бэла, як хочаш, але тут трэба нешта памяняць!”. Бэла сядзіць усю ноч, а на раніцу прыносіць новы дакладны чарцёж. Гэта – лёгкі варыянт узгадненняў. Былі і цяжэйшыя, калі Вася не мог зразумець, чаго дамагаецца Бэла, а Бэла не мог зразумець, чаму гэтага “не даганяе” Вася… (Бэла быў венгр і беларускую мову ведаў слаба). Я цярпліва чакаў “развязкі”, якая звычайна наступала ў цвёрдым слове Мазура: “Да раніцы каб было зроблена!”. І да раніцы было зроблена.
Кс. Ежы быў кіраўніком усяго працэсу, што віраваў вакол парафіі і будоўлі, разбудзіў усіх “спячых” людзей. Сам клапаціўся пра ўсё, пачынаючы ад узгаднення пляцоўкі пад будаўніцтва і заканчваючы клопатам пра цэментны раствор, які не павінен заставацца ў ёмкасці нанач. Колькі гадзін у суткі ён спаў і ўвогуле ці спаў Мазур, ніхто з нас не ведаў, але бачылі яго заўсёды ў “канструктыўным” і роўным настроі. Ніколі ні на кога не павысіў голас, не дапускаў непаважлівых адносін, хто б перад ім ні быў. Гэта быў аўтарытэт у поўным сэнсе слова.
Будоўля ішла хуткімі тэмпамі. Тлумачылася гэта тым, што на пачатку 90-х будаўнічыя матэрыялы за мяжой былі танныя, ішлі ў асноўным адтуль, і ўсе разумелі, што іх трэба хутчэй закупіць, даставіць у Баранавічы, а тут – маланкава разгрузіць, каб не затрымліваць транспарт, бо і яго не хапала.
Вельмі актыўна дапамагалі парафіяне: прыходзілі пасля свае асноўнай працы і заставаліся да позняй ночы, пакуль не разгрузяць. Бывала, сцямнее, паставяць пражэктары, жартуюць і ніхто не скардзіцца – праца ж дабравольная, па закліку сэрца! У 9 вечара звычайна прыязджаў Мазур і прывозіў “падвячорак”. Якую вялікую сілу мелі ў сабе тыя “канапкі” ксяндза Ежы! Якога імпэту яны надавалі!
Вяртаюся ў думках да тых падзей і дзякую Богу за тую “прарыўную” пасля атэістычных часоў будоўлю, бо сустрэў там людзей цвёрдай волі, паслядоўных у сваіх дзеяннях, у вышэйшай ступені адказных перад Богам і акружэннем за ўсе рашэнні, якія патрэбна было прымаць у рэжыме “здесь и сейчас”. Я адкрыў для сябе святароў, якіх дагэтуль зусім не ведаў, – святароў “ад кухні”, якія апраналі рабочыя камбінезоны, абувалі гумовыя боты, бралі ў рукі лапаты і накіроўваліся на будаўнічую пляцоўку… Ва ўсім гэтым быў Ежы Мазур.
…Часта думаю: як Бог можа так мудра расставіць усё па часе, звесці разам такія асобы, якія змогуць муры перавярнуць! Маю на ўвазе ксяндза Ежы Мазура і ксяндза кардынала Казіміра Свёнтка. Гэта ж два асілкі, які пакінулі такі важкі след на зямлі. І не трэба думаць, што толькі на баранавіцкай…
Рэліквія
Ядвіга Аляксеева, парафіянка:
– Сярод светлых успамінаў пра пачатак жыцця парафіі Маці Божай Фацімскай і касцёльнай супольнасці, якую стварылі пад кіраўніцтвам нашага пробашча кс. Ежы Мазура, жыве і памяць аб трагічнай падзеі. Яна здарылася ўначы з 24 на 25 жніўня 1994 года, калі невядомыя вандалы ссеклі крыж, які быў устаноўлены і асвечаны на тэрыторыі будучага касцёла. Парафіяне моцна плакалі. Кс. Ежы арганізаваў 9-дзённае пакутнае набажэнства, падчас якога вернікі прасілі прабачэння ў Госпада і навяртання для тых паганцаў. Праз некалькі дзён крыж быў знойдзены ў балоце непадалёку. Святой памяці Ірэна Масленцава арганізавала паездку ў лес за дзеразою, жанчыны прынеслі кветкі і вылажылі крыж на зямлі… 9 мая 1995 г. на тым месцы па-ставілі і асвяцілі новы крыж, а той, паранены, пасля залечаны і аплаканы вернікамі, сёння знаходзіцца ў Санктуарыі Маці Божай Фацімскай, напамінаючы аб сваёй ахвярнасці і вечнасці.
Па старонках архіваў парафіі Маці Божай Фацімскай у Баранавічах
падрыхтавала Раіса СУШКО.