Польскае тэлебачанне падрыхтавала дакументальны фільм “Гісторыя аднаго крыжа” – пра крыж бл. Яна Паўла II у Вялікую Пятніцу 2005 г. Аб гісторыі таго крыжа і акалічнасцях стварэння фільма расказвае кс. Юзаф Бжастоўскі, журналіст Польскага тэлебачання ў Жэшуве.
Гэты крыж быў паказаны свету ў астатнюю, у зямным жыцці бл. Яна Паўла II, Вялікую Пятніцу – 25 сакавіка 2005 года. Змучаны хваробаю, Святы Айцец не мог тады удзельнічаць у Крыжовым Шляху ў Рымскім Калізеі. Болей маліўся ў сваёй прыватнай капліцы, прытуліўшыся да крыжа.
Натоўпы верных з усяго свету сабраліся вакол светлых муроў Рымскага Калізея. Засяроджаныя твары пілігрымаў, дзеці з каляровымі ліхтарамі. Малітва акружыла даўнішняе месца смерці соцен хрысціянаў. У тым выключным сцэнарыі бачым крыж, які нясуць у акружэнні біскупаў і кардыналаў.
У жыцці бл. Яна Паўла II гэта была астатняя Вялікая Пятніца. Змучаны хваробаю Святы Айцец знаходзіўся ў сваёй прыватнай капліцы, дзе, дзякуючы тэлебачанню, яднаўся духоўна ў малітве з удзельнікамі Крыжовага Шляху ў Калізеі. У гэтым выпадку і вернікі дапамагалі свайму Папе ў яго малітве Крыжовага Шляху. Тую ноч апісвае ў сваіх гарачых разважаннях кардынал Юзаф Ратцынгер: “калі пшанічнае зерне, упаўшы ў зямлю, не памрэ, то застанецца адно, а калі памрэ, то прынясе багаты плён” (Ян 12, 24). Езус з’яўляецца пшанічным зернем, якое памірае. Памерлае зерне пшаніцы дае пачатак вялікаму размнажэнню хлеба, які трывае аж да сканчэння свету: Ён ёсць хлебам жыцця, здольным самым найлепшым спосабам заспакоіць голад усяго чалавецтва і даць яму жыватворнае харчаванне, прадвечнае Слова Бога, якое для нас сталася целам, а таксама хлебам, праз крыж і змёртвыхпаўстанне. Над пахаваннем Езуса свеціць таямніца Эўхарыстыі”.
Перад ХIV стацыяй бл. Ян Павел II папрасіў крыж. Пасля трахеатаміі не мог нічога сказаць, толькі мімікай і жэстамі выразіў просьбу прынесці крыж. Тады арцыбіскуп Станіслаў Дзівіш звярнуўся да ксяндза Мечыслава Макшыцкага: “Метак, прынясі крыж”. Асабісты сакратар пайшоў у сваю спальню, зняў са сцяны крыж і ўручыў яго Святому Айцу. Весь свет, дзякуючы спутнікавай сувязі, бачыў дзіўны абраз – бл. Яна Паўла II, які туліцца, падобна дзіцяці, да крыжа…
Для пана Станіслава Трафальскага, скульптара са Стэфковай, той дзень застанецца ў памяці назаўсёды. Пайшоў у Бешчадскія лясы. Ссек дрэва і зрабіў крыж. Адправіў Крыжовы Шлях за жонку, якая была паралізавана 15 гадоў назад. Сырое дрэва было цяжкім, і Крыжовы Шлях – як выцерпець. Упаў пад дрэвам, але дайшоў да цэлю і, сабраўшы апошнія сілы, укапаў крыж у зямлю. Ён стаіць там і сёння. Калі вярнуўся дамоў, хутка прывёў сябе ў парадак. Не хацеў, каб жонка і сын бачылі яго ў такім стане. Гэта была яго таямніца.
Позна ўвечары разам з жонкаю глядзелі па тэлебачанню трансмісію папскага Крыжовага Шляху. Станіслаў сядзеў у крэсле, жонка – у інваліднай калясцы. Якое было іх здзіўленне, калі ўбачылі крыж у руках Святога Айца.
– Яніна, гэта той самы крыж, які я калісьці табе зрабіў…
– Гэта немагчыма! – адказала пані Яніна.
Год 1990
Той год для пані Яніны Трафальскай аказаўся трагічным. Мыла вокны ў доме. Упала, зламала пазваночнік. Была хуткая дапамога, мноства аперацый і абследванняў, але спраўнасць ног страціла назаўжды.Закрылася ў сабе, нікога не прымала. Апусціла жалюзі на вокны. Хацела схаваць ад свету сваё калецтва. Пакрыў-джаная на Бога, пагружаная ў боль, бясконца задавала пытанні: “Пане Божа, чаму я, чаму цяпер? У мяне ж сынок, Себасцьян, усяго 6 гадкоў. Як дадуць яны сабе рады без мае дапамогі?”. Яе муж Станіслаў пакутаваў разам з ёю. Зачыняўся ў майстэрні. Там у адзіноце наразаў, маляваў і думаў, як ёй дапамагчы. Аднойчы вырашыў выразаць для яе крыж. Праз некалькі месяцаў прынёс ёй чорнае распяцце і сказаў: “Гэта табе”.
У 2000 годзе дэлегацыя мясцовага кіравання з Кракава з войтам з Ольшаніцы збіралася ў Ватыкан. Войт папрасіў скульптара Станіслава Трафальскага зрабіць які-небудзь сувенір для Святога Айца. Той доўга думаў, які падарунак зрабіць Папе, і жонка прапанавала, што аддасць свой крыж. Гэта было цяжкае і адважнае рашэнне. Са смуткам расталіся з сямейнай рэччу, не будучы ўпэўненымі, што дойдзе яна да Святога Айца.
Год 2007
Прайшло два гады пасля смерці Святога Айца. Асабісты сакратар бл. Яна Паўла II і Бэнэдыкта ХVI – кс. Мечыслаў Макшыцкі атрымаў сакру біскупа ў Ватыкане. Быў прызначаны Мітрапалітам Львоўскім пасля кардынала Мар’яна Яварскага. Новы біскуп Львова спакаваў свае рэчы. Разам забраў і памятны крыж з Вялікай Пятніцы. Прыехаўшы на месца, падарыў яго сваім бацькам – Браніславе і Пятру, якія жылі ў Лукаўцы. Для іх ён быў ужо рэліквіяй. Блізкі прыяцель арцыбіскупа Макшыцкага – пробашч кс. Мечыслаў Бізёр, узрушаны незвычайнай гісторыяй крыжа, папрасіў бацькоў Макшыцкага аб магчымасці выстаўляць крыж у сваёй парафіі. Са згоды сына, яны падарылі гэты вялікапятнічны крыж касцёлу ў Крачковай. Зараз гэтая рэліквія вандруе па парафіях зямлі Пшэмысльскай. Людзі той крыж адорваюць, моляцца пры ім, крыж распальвае іх веру і прыпамінае сведчанне любімага Яна Паўла II.
Год 2012
Мой чарговы візіт да пані Яніны і пана Станіслава Трафальскіх. Твар жанчыны на інваліднай калясцы ўсміхаецца. Чайнікам апараныя рукі – такім спосабам яна грэецца. Спаралізаваная 22 гады назад, наракае на халодныя канечнасці – эфект праблем з цыркуляцыяй крыві. На стале ў кухні ляжыць ружанец. Пані Яніна рыхтуецца да Велікодных свят. Муж мые вокны. Жонка дапамагае як можа.
– Шчаслівая, – гаворыць яна пра сябе. – Радуюць надыходзячыя святы. У паветры адчуваецца вясна. Інвалідная каляска дапамагла мне зразумець сэнс майго цярпення. Сёння упэўнена, што той просты крыж дапамог перажыць найцяжэйшыя хвіліны.
З польскага каталіцкага
штотыднёвіка “NIEDZIELA”,
з дазволу яго рэдакцыі, №18 за 2012 г. (у перакладзе рэдакцыі часопіса “Дыялог”).