Прыдарожныя капліцы, крыжы, фігуры… Аб’екты малой рэлігійнай архітэктуры, аб якіх ходзяць легенды і якія часам суправаджаюцца неверагоднымі гісторыямі, але якія захоўваюць у той самы час і сваю асабістую таямніцу… Час адсоўвае іх ад нас, а знакі Божай прысутнасці ўсё болей да сябе прыцягваюць.
Сёння расказваем пра капліцу-пахавальню Ордаў, што знаходзіцца ў Слонімскім раёне.
Маці Божая мае вам штосьці сказаць
…Нам пашанцавала. Стаяў марозны, але ціхі і вельмі прыгожы студзеньскі дзень. Сонца шчодра пасылала свае прамяні на пакрытую снежнаю коўдраю зямлю, на маўклівы, крыху абцяжараны снегам лес, дарогу, што іскрылася тысячамі каляровых зорачак, і стан спакою ахутваў, здавалася, усю прастору навокал… Здалёк заўважылі струмень дыму над дахам прыбудоўкі, што шчыльна прыціснулася да каплічкі, – жыццё пульсуе!
Арыгінальная капліца ў Бракава, асвечаная слонімскім кс. дэканам Грыневічам у 1852 г., з’явілася тут, калі адзін з прадстаўнікоў знакамітага на ўсю Рэч Паспалітую роду Ордаў – Пётр Апалінар’евіч, – страціўшы сваю маладую жонку, вырашыў перанесці цела каханай са слонімскіх могілак і пахаваць у склепе пабудаванай капліцы-пахавальні. Атрымаў на гэта дазвол ад Гродзенскага генерал-губернатара.
Але не ўсё было проста, па факту ўзвядзення капліцы завязаўся шматгадовы спор. Паколькі като-лікаў ў вёсцы было ўсяго дзве сям’і, астатнія – праваслаўныя, то Літоўская Духоўная Кансісторыя ўзбудзіла судовы разбор аб незаконным будаўніцтве каталіцкага храма на тэрыторыі Слонімскага праваслаўнага прыходу, а Слонімскі Благачынны протаіерэй прасіў Гродзенскае Праўленне распачаць судовае следства аб незаконным будаўніцтве таго ж каталіцкага храма.
Пра тое, як выглядала нэагатычная капліца і чаму вызывала такую рэакцыю, найлепей расказваюць гістарычныя звесткі – даклад Літоўскай Кансісторыі ад 6 чэрвеня 1853 г.: “Воздвигнутое каменное здание в д. Деревянчицы помещиком Ордом отстоит от православных кладбищ на четверть версты, в здании этом с фронта выведено пять острекольных небольших глав отличной работы, которые все покрыты белой английской жестью с учреждением на концах небольших крестов и представляет из себя отличный вид. (…) Здание это построено вблизи самого двора помещика…”.
Стацкі саветнік Пётр Орда памёр у 1870 г., знайшоўшы свой вечны прытулак у склепе пабудаванай ім капліцы-пахавальні. Пяццю гадамі раней там была пахаваная яго родная сястра Тэкля, а ў 1896 годзе – і яго старэйшы сын генерал-лейтэнант, заслужаны прафесар Мікалаеўскай інжынернай акадэміі Адам Пятровіч Орда.
Спор за дзейснае існаванне капліцы працягнуў другі сын Пятра – Іосіф Орда. У 1904 г. ён звярнуўся да Гродзенскага губернатара з просьбай даць дазвол на цэлебрацыю траурных святых Імшаў у дні гадавінаў пахаваных там продкаў. Вось што адказаў на гэта Гродзенскі і Брэсцкі праваслаўны епіскап, каму просьба Орды была пераадрасаваная: “Для владельца имения Деревянчицы Иосифа Орды, как человека весьма состоятельного, и не составит трудностей совершать заупокойные богослужения по умершим родственникам в одном из Слонимских костелов. Обычная внешняя торжественность римско-католического богослужения привлекала бы окрестное православное население и “вредным образом могла отразиться на православно-русской деятельности” не только в Слонимском, но и в соседних приходах. Ввиду этого ходатайство Иосифа Орды следовало оставить без удовлетворения”.
Як вядома з гістарычных крыніц, у 20-я гады мінулага стагоддзя капліца належала Слонімскаму касцёлу і набажэнствы ў ёй адбываліся да 1939 года. Падчас Другой сусветнай вайны маёнтак і сядзібу Ордаў спалілі, а капліцу ўлады пасля забралі пад склад. Дзякуючы намаганням пробашча парафіі Святога апостала Андрэя айца Вітольда Жельветро, ужо на пачатку 2000-х капліца была адрамантаваная і 8 верасня 2007 г., як паведамляе памятная табліца на сцяне звонку, “у ёй пачалася служба за ўсіх нас”.
Наш роспавед пра наведванне капліцы ў в. Бракава (гэтая вёсачка амаль “злілася” з другою – Дзеравянчыцамі), быў бы няпоўны, каб мы не расказалі пра жанчыну, якая наглядае за гэтым сакральным збудаваннем, – Вікторыю Ошурок.
Пахаваўшы мужа і застаўшыся без свае сям,і, імкнучыся рабіць нешта для Бога і бліжняга, яна ўступіла ў Францішканскі закон свецкіх (Трэці закон святога Францішка). Моліцца, адчыняе і зачыняе каплічку, сочыць за парадкам, узімку сячэ дровы, паліць печку і сустракае пілігрымаў, турыстаў, выпадковых падарожных, якія цікавяцца мінулым бацькаўшчыны і духоўным жыццём нашых продкаў. Прызналася: “Часам прамільгне ў галаве, а ці патрэбная я тут?.. А пасля разважу: можа гэта і ёсць маё пакліканне – быць тут, чакаць, сустракаць і дапамагаць людзям, якія шукаюць Бога…”. Вікторыя Віктараўна і прадаставіла нам цікавы гістарычны матэрыял, які мы часткова выкарысталі ў артыкуле, перададзены другім цудоўным чалавекам – настаўніцаю гісторыі са Слоніма Святланай Брайчук.
“Прыходзьце і вы на гэтае цудоўнае месца, – заклікае памятная табліца, – напэўна, Маці Божая мае штосьці для кожнага з нас”.
Прыходзьце!
Тэкст Веранікі БЕЛЯК.
Здымкі Карнэлія КОНСЭКА, SVD
Гродзенская вобласць
Ад рэдакцыі: Калі ў вас, шаноўныя чытачы, знойдуцца цікавыя звесткі пра гісторыі вядомых вам капліц, прыдарожных крыжоў ці сакральных фігур – дасылайце, калі ласка, на адрас нашай рэдакцыі: вул. Шаўчэнкi, 6, к. 108. 225411, г. Баранавiчы, або на E-mail: dialog1994@tut.by
Будзем моцна ўдзячныя.