Прыдарожныя капліцы, крыжы, фігуры… Аб’екты малой рэлігійнай архітэктуры, аб якіх ходзяць легенды і якія часам суправаджаюцца неверагоднымі гісторыямі, але якія захоўваюць у той самы час і сваю асабістую таямніцу… Час адсоўвае іх ад нас, а знакі Божай прысутнасці ўсё болей да сябе прыцягваюць.
Сёння расказваем пра знакі Божай прысутнасці, якія існуюць у вёсцы Янкавічы Стаўбцоўскага раёна.
Крыж – каб на гадоў 500…
…Да чаго ж вясковыя людзі шчырыя і абавязковыя! Дамовіліся сустрэцца ў пэўны час каля крыжа, што пасярэдзіне вёскі, едзем крыху раней, каб, як кажуць, агледзецца самым. Ды дзе там, яны ўжо паўга-дзіны, як на нас чакаюць! Заўважылі машыну – махаюць рукамі, клічуць – Соф’я Бернардаўна Кузёмка і Катажына Фляр’янаўна Ключнік.
– Вы пра нашы крыжы хацелі папытаць і каплічкі? – удакладніла пані Соф’я. – Дык лепей няхай Катажына скажа, у яе памяць добрая, усе дробязі помніць, а ў мяне, хоць і малодшая за яе, памяць слабейшая…
Знаёмімся з Катажынай:
– Колькі гадоў Вам, шаноўная?
– Ад грамніц 91-ы пайшоў, – і ў вачах жанчыны прамільгнуў радасны агеньчык. – Я тут у Янкавічах нарадзілася, тут і жыву. Прыязджаюць дзеці, унукі, даглядаюць – не скарджуся. Два разы на дзень іду сюды да крыжа, памалюся, пасяджу, з Богам пагавару. З якога боку вы да нас ехалі? Як з Дзераўной , то павінны былі бачыць крыж, што пры лесе стаіць і з дарогі добра відаць. Гэта крыж памяці пробашча Дзераўнянскай парафіі кс. Паўла Доўжыка і ахвяраў, што забілі фашысты летам 1943 года.
Кіламетраў за два ад трасы, дзе стаіць крыж, прадаўжала бабулька, ёсць невялікая вёсачка Крачаты і крыніца з жывой вадой. Вясковыя дзеці гулялі і ўбачылі забітага чалавека, апазналі, што гэта ксёндз, расказалі Буднічысе, яна там недалёка жыла. А Буднічыха (Юля Буднік) адважная была, мужная, запрагла каня, 
ўзяла чым прыкрыць цела нябожчыка і павезла яго ў Дзераўную, дзе служыў: паўз лес, пры полі, па жыце… Паехала адна – нічога не пабаялася! Па дваіх людзі тады не ездзілі, разважалі: калі заб’юць – то аднаго, а не дваіх адразу. Дазналіся дзераўнянскія каталікі, набеглі – каля касцёла пробашча і пахавалі…Такая гісторыя… Да блакады (блакадаю пані Катажына называе жудасныя па-дзеі, якія ўчынілі фашысты летам 1943 г., спаліўшы некалькі паселішчаў) ў вёсцы і ваколіцах было восем крыжоў. Не ўсе захаваліся – час нішчыў, саветы знішчалі.
…Пра тое, як улады ваявалі супраць крыжоў, расказвала нам жыхарка вёскі Вольга Грышан: “Насупраць нашай старой хаты стаяў крыж. Аднойчы, у сярэдзіне працоўнага дня (60-я гады былі), пад’язджае машына, з кузава саскочылі мужчыны з піламі – і адразу да крыжа. А тут мая набожная бабуля як загалосіць, абняўшы крыж: “Толькі разам са мною!”, і брык – і ўпала (у бабулі было хворае сэрца). А тады мая мама мужчынам: “Цяпер рабіце з ёю што хочаце!”. Адступіліся, але праз некаторы час ўсёроўна крыж убралі… Але, дзякуй Богу, былі і такія пабожныя, якія крыжы ставілі і ставяць. У нас жыве Міхал Супрановіч – тры крыжы паставіў, каплічку напрыканцы вёскі збудаваў…
Каплічка, якая ўшаноўваецца сёння вяскоўцамі, мае гісторыю таксама трагічную і пра яе старэйшыя мясцовыя добра памятаюць:
– Збіраліся людзі на маёвыя, восенню – на ружанцовыя набажэнствы, а перад Вялікаднем ксёндз прыязджаў асвячаць “сявенькі”, гэта значыць стравы на святочны стол. Ну і калі хтосьці адыходзіў з зямнога жыцця, працэсія павольна рухалася праз вёску ў бок Налібокаў, застанаўлівалася каля каплічкі, маліліся Анёл Панскі, і тут многія з нябожчыкам развітваліся. Вайною каплічка ацалела, але прыйшлі 60-я, гады ваяўнічага атэізму, і будаўнікам камунізму яна стала “ўпоперак дарогі”. Аднойчы ноччу, як злодзеі, зачапілі каплічку тросам, і трактар звярнуў з фундаменту, ператварыўшы яе ў груду лому. Застаўся толькі камень, на якім стаяла фігурка Маці Божай, але і яна разбілася. Праз некаторы час людзі прыбралі тое месца, абгарадзілі невялікім плоцікам. Але і плоцік той стаў перашкодаю, і яго звярнулі і вывезлі, каб спаліць. Застаўся толькі камень, і людзі пачалі хадзіць да каменя – бо месца было намоленае.
У 1992 годзе Міхал Супрановіч зрабіў новую кап-лічку, вясковыя мужчыны дапамаглі ўстанавіць яе, паставілі алтарык, дарэчы, з дому сужэнства Буднік, набылі абразы, і дух Божы завітаў на вясковую вуліцу ў Янкавічы. Да жыхароў вярнуліся вясновыя і восеньскія набажэнствы, працэсіі на Крыжовыя дні, спеў Літаній, а таксама традыцыйныя “сявенькі” перад Вялікдзень.
Знаёмімся з Міхалам Іосіфавічам Супрановічам:
– Як прыйшла Вам да галавы такая светлая думка – рабіць крыжы, будаваць каплічку?
– А я гэта не толькі для сябе – для ўсіх людзей. Мы памром, а крыжы застануцца, нашчадкі будуць ведаць, што перад імі жылі тут хрысціяне і дзякавалі Богу за кіраўніцтва іх жыццём. А як думка прыйшла? Праўду кажучы, ездзілі мы з жонкаю ў Польшчу ў госці, і там я ўбачыў, што людзі маюць невялікія каплічкі ў сябе ва дварах. Падумаў, чаму ж мне не зрабіць такое невялікае сакральнае збудаванне, сям’я будзе карыстацца. Зрабіў, а пасля разважаем з жонкай: не, нядобра гэта, няхай каплічка зойме тое месца, дзе ўжо стаяла яе папярэдніца. А крыж, што паставіў каля свае хаты, гэта таксама знак Божай прысутнасці, але задумаў зрабіць новы – чатырохкантовы металічны “корпус”, а ў сярэдзіне – дуб. Каб на гадоў 500 хапіла яго трываласці. Зрабіць проста металічны не хачу – метал асацыіруецца ў чалавека з холадам, а дрэва – з цяплом.
…Пакінулі мы вёску Янкавічы з пачуццём вялікай павагі да тых верных, дзякуючы якім і вітае дух Божы на вясковай вуліцы.
Тэкст Веранікі БЕЛЯК.
Здымкі Карнэлія КОНСЭКА, SVD
Мінская вобласць
Ад рэдакцыі: Калі ў вас, шаноўныя чытачы, знойдуцца цікавыя звесткі пра гісторыі вядомых вам капліц, прыдарожных крыжоў ці сакральных фігур – дасылайце, калі ласка, на адрас нашай рэдакцыі: вул. Шаўчэнкi, 6, к. 108. 225411, г. Баранавiчы, або на E-mail: dialog1994@tut.by
Будзем моцна ўдзячныя.